Wat is een histrionische persoonlijkheid in het kort?
- De histrionische persoonlijkheidsstoornis wordt gekenmerkt door overdreven uitingen van emoties en aandacht vragen
- Ze voelen zich ongemakkelijk als ze niet in het centrum van de aandacht staan
- Er wordt regelmatig ongepast seksueel verleidelijk en provocerend gedrag getoond
- De histrionische persoonlijkheidstoornis werd eerder theatrale persoonlijkheidsstoornis genoemd
- Het gedrag begint in de jongvolwassenheid en is aanwezig in veel situaties
- Ongeveer 1 tot 2 op de 100 mensen heeft een histrionische persoonlijkheidsstoornis. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen
Wat is een histrionische persoonlijkheidsstoornis?
De histrionische persoonlijkheidsstoornis wordt gekenmerkt door overdreven uitingen van emoties en aandacht vragen. Deze mensen voelen zich niet op hun gemak of niet gewaardeerd als ze niet in het centrum van de belangstelling staan. Dit patroon begint tijdens de jongvolwassenheid en doet zich voor in uiteenlopende situaties. Onder deze persoonlijkheidsstoornis zit onzekerheid en een laag zelfbeeld. Ze weten vaak niet wat ze echt voelen, en uiten zich heel wisselend.
Het uiterlijk of het gedrag is vaak ongepast seksueel verleidelijk of uitdagend. Ze gebruiken hun uiterlijk om voortdurend de aandacht op zichzelf te vestigen. Ze willen hiermee indruk maken op anderen en besteden overdreven veel tijd, energie en geld aan kleding en kapsels. Ze ‘hengelen’ soms naar complimenten en kunnen erg van streek raken door een kritische opmerking of een minder geslaagde foto.
Hun manier van spreken is vaak oppervlakkig, uitgaande van indrukken en niet van feiten. Details worden weggelaten. Ze hebben uitgesproken meningen die ze luidkeels verkondigen. Maar ze kunnen weinig of geen argumenten noemen om die te onderbouwen. Zo kunnen ze zeggen dat ze iemand een geweldig mens vinden, zonder een concrete positieve eigenschap te kunnen noemen.
De manier waarop ze hun emoties uiten is vaak overdreven en dramatisch. Ze kunnen bijvoorbeeld relatief onbekenden zomaar om de hals te vliegen of onbeheerst gaan huilen bij de minste of geringste aanleiding. Maar die emoties gaan ook snel weer voorbij. Daardoor wekken ze soms de indruk dat ze deze gevoelens simuleren.
Mensen met een histrionische persoonlijkheidsstoornis laten zich gemakkelijk beïnvloeden. Ze veranderen van mening afhankelijk van het gezelschap en de gelegenheid. Ook beschouwen ze relaties als hechter dan ze in werkelijkheid zijn. Zo kunnen zij oppervlakkige kennissen hun ‘allerbeste vrienden’ noemen.
Wat zijn kenmerken van een histrionische persoonlijkheidsstoornis?
Er is sprake van histrionische persoonlijkheidsstoornis bij een diepgaand patroon van overmatige emotionaliteit en aandacht vragen. Dit begint op jongvolwassen leeftijd en is aanwezig in uiteenlopende situaties, zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende kenmerken:
- Voelt zich niet op zijn of haar gemak in situaties waarin hij of zij niet in het centrum van de aandacht staat
- De interactie met anderen wordt vaak gekenmerkt door onaangepast seksueel verleidelijk of provocerend gedrag
- Vertoont snel wisselende en oppervlakkige uitingen van emoties
- Maakt steeds gebruik van het eigen uiterlijk om de aandacht op zichzelf te vestigen
- Heeft een stijl van spreken die gaat over indrukken en niet over feiten, waarbij details ontbreken
- Toont dramatiserende, theatrale en overdreven uitingen van emoties
- Is gemakkelijk beïnvloedbaar door anderen of door de omstandigheden
- Beschouwt relaties met anderen als intiemer dan ze in werkelijkheid zijn
Wat zijn oorzaken van een histrionische persoonlijkheidsstoornis?
Er is geen eenduidig beeld of verklaring over het ontstaan van een histrionische persoonlijkheid. Het is een complexe stoornis die (waarschijnlijk) een complexe ontwikkeling kent via genen, opvoeding en omgeving. Er bestaan wel ideeën over. Zo is bijvoorbeeld bekend dat veel mensen met deze persoonlijkheidsstoornis vaak opgegroeid zijn in een omgeving die onvoldoende veilig was, bijvoorbeeld omdat ouders te weinig in de gaten hadden wat het kind nodig had. Ook is bekend dat een groot deel van hen een depressie in hun kindertijd heeft gehad.
Hoe vaak komt histrionische persoonlijkheidsstoornis voor?
Een histrionische of theatrale persoonlijkheidsstoornis komt voor bij 1-2% van de mensen in de algemene bevolking. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
Hoe wordt een histrionische persoonlijkheidsstoornis behandeld?
De behandeling van een persoonlijkheidsstoornis is vaak een langdurig traject. Het is een complex gedragspatroon. Aandacht vragen kost veel energie, en problemen in intieme relaties kunnen leiden tot depressieve klachten. Voor deze klachten worden soms medicijnen voorgeschreven.
Om het gedragspatroon te doorbreken is een psychologische behandeling aangewezen. Behandeling is gericht op het verkrijgen van inzicht in de gedragspatronen. Op deze manier kunnen cliënten leren (h)erkennen wanneer zij in extreme aandacht vragen en leren begrijpen hoe het komt dat zij zo graag in het middelpunt van de belangstelling staan. Wanneer zij dit inzicht hebben gekregen, kunnen ze het gevoel van ‘te weinig gekregen hebben’ verwerken en oefenen met nieuw en gezonder gedrag. Een psycholoog kan helderheid en orde brengen in de verwarrende veelheid van emoties die dit met zich meebrengt. Op deze manier kan ruimte komen om te werken aan een gezond en positiever zelfbeeld zodat de buitensporige aandacht van anderen niet meer nodig is. Vormen van therapie zijn:
- Schematherapie
- Transactionele Analyse (TA)
- Intensive Short Term Psychotherapy – ISTDP
Heb je last van emotionaliteit en aandacht vragen, en wil je hulp? Vind hier een psycholoog die bij je past.
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
