Sociale vergelijking werd binnen de sociale psychologie in 1954 door Leon Festinger al beschreven. Het vergelijken met anderen heeft invloed op wat wij als mensen ergens van vinden, op ons gedrag en hoe we bepaalde dingen ervaren. We zijn onszelf eigenlijk de hele dag door aan het vergelijken met anderen. Waarom doen we dit zoveel?
Waarom vergelijken we ons met anderen?
Dat we ons vergelijken met anderen is niet onbekend maar de reden erachter is misschien nog niet zo duidelijk. We willen graag weten hoe we het doen in vergelijking met anderen. Zelfs wanneer er subjectieve standaarden aanwezig zijn zoals evaluaties zijn we alsnog geneigd om onszelf met andere te vergelijken.
Een belangrijke reden dat we aan sociale vergelijking doen is dat we een beeld van onszelf proberen te vormen, een soort van zelf-evaluatie die gebaseerd is op vergelijkingen met anderen. Dit is niet eens een erg objectief beeld dus! Soms zoeken we echter ook niet echt naar een nauwkeurig beeld van onszelf maar proberen we een positief beeld van onszelf te vormen. De manier waarop we dit doen heeft te maken met neerwaartse vergelijking. We vergelijken onszelf met mensen die het slechter hebben dan wij waardoor we een beter gevoel over onszelf krijgen. Het is een soort van bescherming van je zelfbeeld. Je kan namelijk vaak toch wel iemand verzinnen die iets slechter heeft gedaan of slechter af is dan jij.
Het tegenovergestelde van neerwaartse vergelijking gebeurt wanneer we op zoek zijn naar informatie of bepaalde tips of hints om beter te worden of als vaardigheden beter willen ontwikkelen. We doen dan vaak aan opwaartse vergelijking, oftewel we vergelijken onszelf met mensen die het beter doen dan wij.
Sociale vergelijking zou dus kunnen dienen als een middel voor zelf-evaluatie en zelf verbetering. Echter, hoeft het vergelijken met anderen niet per sé een onderliggend doel hebben. Het gebeurt soms onbewust en zonder intenties. Het is ook best logisch dat we aan sociale vergelijking doen. Als we iets over een ander willen zeggen, bijvoorbeeld als we iemand intelligent of sportief vinden, dan bedoelen we hier vaak mee dan deze persoon intelligenter of sportiever is dan iemand anders of dan een bepaalde groep mensen. Sociale vergelijking helpt ons eigenlijk bij het omschrijven van onszelf en van anderen, en hoe wij en anderen het doen ten opzichte van de persoon of personen waarmee we vergelijken.
Hoe maken we dan die keuze met wie we gaan vergelijken?
Om bijvoorbeeld te bepalen hoe sportief je bent heb je een bepaald referentiepunt nodig, oftewel iemand waarmee je jouw mate van sportiviteit kunt vergelijken. Ga je jezelf dan vergelijken met een topsporter? Met een collega? Met iemand uit je gezin? Of met een vriend of vriendin? Dit is best lastig om te bepalen natuurlijk, want wanneer maak je een eerlijke vergelijking? Als je jezelf vergelijkt met iemand die weinig overeenkomsten met jou heeft, dan kun je je afvragen hoe eerlijk of hoeveel zeggend de vergelijking is. Om die reden zal je de beste vergelijking krijgen als je jezelf vergelijkt met de persoon waarmee je de meeste overeenkomsten hebt.
Je zou je mate met sportiviteit kunnen bepalen door jezelf te vergelijken met mensen van bijvoorbeeld dezelfde leeftijd en soortgelijke vaardigheden. Dit wordt gelijke vergelijking genoemd. Je kunt je misschien wel voorstellen dat je je best wel moedeloos kunt gaan voelen als je als hardloper die wekelijks 10 kilometer loopt je prestaties gaat vergelijken met een marathonloper. Je bent misschien minder sportief dan een marathonloper maar de kans is groot dat je best sportief bent als je kijkt naar de mensen die meer gelijk aan jou zijn.
Hoe zijn psychische klachten verbonden met sociale vergelijking?
Opwaartse sociale vergelijking heeft echter ook nadelen. Vooral door de mate waarin social media worden gebruikt doen we met z'n allen veel aan online opwaartse sociale vergelijking. We zien hierdoor vooral ‘betere’ lichamen, 'mooiere’ levens en ‘gezondere’ mensen. Dit is vooral tussen aanhalingstekens want ook hier kun je jezelf te vraag stellen of het een eerlijke vergelijking is die je maakt tussen jou en de persoon die je ziet op je social media.
Opwaartse sociale vergelijking op social media lijkt samen te hangen met meer depressieve klachten, angstklachten en/of stressklachten. Ook een negatiever zelfbeeld hangt ermee samen.
Wil jij hulp bij psychische klachten of advies over geschikte hulp? Neem dan vrijblijvend contact op met ons aanmeldteam of plan een gratis adviesgesprek in.
Bel ons op 085 273 3339, of stuur een bericht via Whatsapp naar 06 4851 6543.
Bronnen
Alfasi, Y. (2019). The grass is always greener on my Friends' profiles: The effect of Facebook social comparison on state self-esteem and depression. Personality and Individual Differences, 147, 111-117.
Crusius, J., Corcoran, K., & Mussweiler, T. (2022). Social Comparison: Theory, Research, and Applications. Theories in social psychology, 165.