De jaarwisseling is voor veel mensen een moment om stil te staan bij het afgelopen jaar. Dat terugkijken gebeurt echter zelden neutraal. We letten van nature sterker op wat niet goed ging en vergelijken onszelf met anderen of met hoe we hoopten dat het jaar zou verlopen. Daardoor kan reflectie gevoelens oproepen van onrust, teleurstelling of tekortschieten, ook bij mensen die op het eerste gezicht een goed jaar hebben gehad.
Waarom voelt terugblikken confronterend?
- De jaarwisseling als evaluatie moment: De jaarwisseling is voor veel mensen een natuurlijk moment om stil te staan bij het afgelopen jaar. Tijdsovergangen activeren onze neiging tot zelfreflectie. Ons brein ordent ervaringen alsof het hoofdstukken afsluit. Daardoor krijgt afronding psychologisch betekenis en voelt terugblikken vaak zwaarder dan verwacht.
- Waarom we vooral zien wat niet lukte: Terugkijken verloopt zelden neutraal. Mensen letten sterker op wat niet goed ging dan op wat wél lukte. Tekortkomingen blijven hangen, terwijl successen snel vanzelfsprekend lijken. Perfectionisme en impliciete verwachtingen kunnen dit effect versterken, waardoor het jaar soms minder positief lijkt dan het werkelijk was.
- Vergelijken met een hypothetisch leven: We vergelijken ons vaak met hoe we hoopten dat het jaar zou verlopen, met anderen of met sociale verwachtingen. Dit verschil tussen werkelijkheid en mentale reconstructie kan emoties versterken en het terugblikken zwaar maken, zelfs als het jaar redelijk goed verliep.
Lees hier over de maakbaarheid van het leven
- Rouw met en zonder duidelijk verlies: Terugblikken op het afgelopen jaar kan gevoelens van verlies oproepen, zowel bij concreet verlies als bij subtielere vormen van rouw. Bij duidelijk verlies gaat het bijvoorbeeld om het overlijden van een dierbare, het beëindigen van een relatie of verlies van werk. Daarnaast ervaren veel mensen rouw zonder duidelijk verlies, zoals gemiste kansen, niet uitgekomen plannen of veranderingen in identiteit. Deze subtiele vorm van rouw wordt vaak niet direct herkend, maar beide vormen kunnen het gevoel van afsluiting van het jaar zwaar maken.
Praktische tips voor terugblikken op het jaar
Terugkijken op het afgelopen jaar kan soms zwaar voelen. Kleine stappen en concrete handvatten helpen om dit op een rustige en evenwichtige manier te doen. Hieronder vind je een aantal praktische tips die je kunnen ondersteunen bij het reflecteren zonder jezelf te veroordelen.
- Schrijf je gedachten op: Noteer wat goed ging én wat lastig was. Het opschrijven helpt om gevoelens te ordenen en geeft vaak een beter evenwichtig beeld van het jaar.
- Maak onderscheid tussen feiten en gedachten: Bedenk wat echt gebeurde en wat je erover denkt of verwachtte. Zo voorkom je dat mentale reconstructies je beeld van het jaar te veel kleuren.
- Erken gemengde gevoelens: Het is normaal om trots en teleurstelling tegelijk te voelen. Accepteer dat die mix deel uitmaakt van een realistisch beeld van je jaar.
- Focus op betekenis, niet op perfectie: In plaats van een “perfect afgerond jaar” na te streven, richt je op wat je geleerd hebt en wat waardevol was.
- Zoek ondersteuning als het zwaar voelt: Voelt het afsluiten van het jaar zwaar of overweldigend, dan kan het helpen om erover te praten met vrienden of familie. Soms kan professionele ondersteuning ook waardevol zijn.
Reflectie zonder oordeel
Terugkijken op het afgelopen jaar hoeft geen gevoel van falen op te roepen. Reflectie kan juist helpen om ervaringen beter te begrijpen en er betekenis aan te geven. Mildheid en ruimte voor gemengde gevoelens, zoals trots én teleurstelling of dankbaarheid én gemis, zijn vaak effectiever dan streven naar een perfecte afronding of het formuleren van nieuwe voornemens.
Bij psycholoog.nl benadrukken we dat zulke reflectie een belangrijk onderdeel kan zijn van mentale gezondheid. Door gevoelens te erkennen zonder oordeel, kun je het jaar afsluiten op een manier die inzicht en zelfcompassie bevordert.
Heb je behoefte aan ondersteuning bij het omgaan met gevoelens rond terugblikken of het afsluiten van het jaar? Psycholoog.nl kan dit bieden via online therapie. Neem vrijblijvend contact op via 085 273 3339 of plan online een gratis adviesgesprek in.
