Steeds vaker blijkt uit onderzoek dat het tijdelijk stoppen met sociale media positieve effecten kan hebben op je psychische welzijn. Al na één week zonder sociale netwerken meldden jongvolwassenen minder klachten van depressie, angst en slaapproblemen. In deze blog verkennen we hoe een sociale-media detox je mentale gezondheid kan beïnvloeden, positief én negatief.
Waarom een sociale-media detox?
Recent onderzoek bij jonge volwassenen (18–24 jaar) liet zien dat het kort staken van sociale media al direct effect heeft op hun welzijn. Tijdens een detox van één week namen depressieve klachten met ongeveer 25% af, angst met circa 16% en slaapproblemen met ongeveer 15%. De onderzoekers benadrukken dat het niet zozeer de totale hoeveelheid tijd online is die bepaalt hoe je je voelt, maar vooral de manier waarop je sociale media gebruikt en hoe je je erbij voelt.
Deze uitkomsten suggereren dat sociale media bij sommige mensen een negatieve impact kan hebben op hun mentale gezondheid, met name wanneer het gebruik problematisch of compulsief is.
Hoe beïnvloeden sociale media je mentaal: de mechanismen
Sociale media bieden voordelen, zoals verbondenheid en sociale steun. Toch zijn er ook verschillende valkuilen:
-
Vergelijking en zelfbeeld
Een belangrijk mechanisme dat de relatie tussen sociale media en mentale gezondheid verklaart, is sociale vergelijking. Doordat je continu geconfronteerd wordt met beelden en verhalen van anderen — vaak zorgvuldig geselecteerde hoogtepunten — ontstaat al snel de neiging jezelf daarmee te vergelijken. Deze vergelijkingen zijn zelden realistisch: je legt je eigen dagelijkse worstelingen naast de gefilterde successen van anderen. Dat kan je zelfbeeld aantasten, zorgen voor een gevoel van tekortschieten en op termijn je stemming negatief beïnvloeden. Vooral mensen die gevoelig zijn voor onzekerheid of perfectionisme kunnen hierdoor sneller last krijgen van sombere of angstige gevoelens.
-
FOMO
Daarnaast speelt FOMO, de fear of missing out, een grote rol. Het idee dat anderen meer meemaken, leukere sociale contacten hebben of succesvoller zijn, kan onrust en stress oproepen. Sociale media versterken dit doordat je continue meldingen, updates en berichten ontvangt. Het brein krijgt daardoor weinig gelegenheid om te ontspannen of het gevoel te hebben “genoeg” te weten. Voor sommige mensen kan FOMO leiden tot compulsief checken: steeds opnieuw kijken of je iets hebt gemist. Dat vergroot op zijn beurt weer gevoelens van stress of sociale druk. Hier ontstaat een vicieuze cirkel die lastig te doorbreken is.
-
Slaapproblemen en prikkeloverload
Slaapproblemen vormen een derde mechanisme dat veel voorkomt. Veel mensen scrollen nog even voordat ze gaan slapen, maar dat korte moment verandert gemakkelijk in langdurig en gedachteloos gebruik. Het blauwe licht van schermen verstoort de aanmaak van melatonine, een hormoon dat je slaap-waakritme reguleert. Tegelijkertijd zorgen de eindeloze stroom prikkels van video’s, pushmeldingen en nieuwe informatie ervoor dat je brein alert blijft op momenten waarop het juist zou moeten afbouwen. Hierdoor kunnen inslaapproblemen, onrustige nachten en vermoeidheid overdag ontstaan. Voor mensen die al gevoelig zijn voor stress of piekeren, kan dit effect nog sterker zijn.
Praktische tips voor een sociale-media detox
Als je wil proberen wat een periode zonder sociale media voor jou doet, kunnen de volgende tips je helpen:
- Stel jezelf een concrete detox-periode voor (bijv. 1 week) en bepaal vooraf welke apps je tijdelijk pauzeert.
- Schrijf tijdens of na de detox op hoe je je voelt: humeur, slaap, rust, zelfbeeld. Zo zie je helder of het effect heeft.
- Wees mild voor jezelf: een detox is geen wedstrijd; het doel is bewustwording en zelfzorg.
Een sociale-media detox kan leiden tot verrassend snelle en duidelijke verbeteringen in mentale gezondheid, vooral bij mensen die gevoelig zijn voor angst, depressie, slecht zelfbeeld of stress. Maar sociale media zijn niet per definitie slecht: het kan ook verbinden, ondersteunen en troost bieden. Of een detox zinvol is, hangt sterk samen met wie je bent en hoe je sociale media gebruikt. Ervaar jij mentale klachten die mogelijk samenhangen met sociale media, zoals onrust, onzekerheid, somberheid of slaapproblemen? Dan sta je er niet alleen voor. Bij Psycholoog.nl kun je eenvoudig een professionele psycholoog vinden die met je meedenkt over jouw situatie en je helpt om weer grip te krijgen op je mentale gezondheid. Neem contact op door middel van het inplannen van een gratis adviesgesprek of door ons direct te bellen via 085 273 3339.
Bronnen:
Socialemediadieet is goed voor mentale fitheid
Een week zonder telefoon? Hoe zo'n 'digitale detox' jongeren mentaal kan helpen | EenVandaag
