"Ik neem ontslag", zei ik tegen mijn ouders. Het was november 2019 en we wachtten op het perron van een Belgisch station, waar alles grijs was en dat ene wachthokje kanariegeel. Ik werkte op dat moment als jeugd- en gezinspsycholoog en was verantwoordelijk voor 35 gezinnen in een 32-urige werkweek. In dit verhaal schrijf ik hoe ik met de wijsheid van nu de ‘rode vlaggen’ van burn-out had kunnen herkennen en wat daarna vooral hielp om te herstellen.
Onvervulde behoeften
Na mijn ziekmelding had ik gesprekken met de bedrijfsarts en een psycholoog. Zij lieten gelukkig los of ik een burn-out had of niet. Want bij een cluster aan symptomen is het eigenlijk altijd een combinatie van factoren die oververmoeidheid, depressieve en bange gevoelens veroorzaken.
In het begin van mijn proces was ik vooral bezig met het vinden van een verklaring voor mijn klachten. Ik wist dat ik erg verdrietig en verloren was door een relatiebreuk met iemand waar ik bijna dertien jaar mee samen was sinds mijn zestiende. Daarnaast was ik oververmoeid door mijn werk als psycholoog. Ik deed enorm mijn best, want ja, mijn ego was gestreeld toen ik werd aangenomen voor deze zeer verantwoordelijke job.
Maar, ik had eigenlijk geen probleemanalyse nodig van waarom ik burn-outklachten had. Ik had iemand nodig die mij kon helpen beseffen wat ik nodig had. Welke behoeften werden niet vervuld?
Rode vlaggen
Wanneer ik terug kijk naar de periode dat mijn klachten het hevigst waren, zie ik heel wat signalen die ik destijds niet zo bewust zag. Of hoorde ik vanuit mijn omgeving wat hen opviel.
Welke ‘rode vlaggen’ had ik kunnen herkennen?
- Veel malen in mijn hoofd.
- Moeite met het indelen van mijn dag en keuzes maken.
- Geen pauzes durven nemen.
- Ander tijdsbesef.
- Last van verdriet, boze en bange gevoelens.
- De weg kwijt zijn op persoonlijk en professioneel vlak.
- Verminderde werkprestaties* en sneller afgeleid zijn.
- Afsluiten op werk; zo ver weg mogelijk van collega's blijven.
- Maximaal één dag per week aan cliënten kunnen besteden.
- Anders eten* (net zoals dat uitgebluste personen te veel of te weinig slapen in een burn-out fase, geldt dit ook zo bij eetgedrag: óf juist te veel óf juist te weinig)
- Onverklaarbare buikpijn, rugpijn of spanning in spieren.
- Sneller ziek zijn*.
- Zonder dat ik het doorhad, deed ik niet meer wat ik eerder spontaan wél zou doen*: dansen, muziek luisteren, sociale activiteiten organiseren, grapjes maken.
- Eén verantwoordelijkheid al te veel vinden en oververmoeid zijn*
*komt vaker voor bij mannen
Hoe ik herstelde van burn-out
Een mens is eigenlijk een heel simpel wezen: we hebben ritme, nut en een groep nodig waar wij ons deel van voelen. Dat heb ik zelf heel duidelijk ervaren. Gelukkig wordt tegenwoordig erkend dat volledig stoppen en thuiszitten niet werkt. Toen ik mij ziek meldde zat ik drie weken lang thuis. De bedrijfsarts verlengde dit naar één maand, om daarna terug te keren. Maar, ik zou geen taken hoeven doen dat gepaard ging met cliëntencontact. Zo kwam ik terug in een ritme en kon ik me weer nuttig voelen, zonder dat er direct veel druk op me kwam te staan.
Enige tijd later, dankzij de begrenzing en het thuis zijn, kreeg ik ineens het inzicht dat ik deze cultuur was uitgegroeid. Ik nam ontslag. Een last viel van mijn schouders.
Dit hele proces heeft nagenoeg 2,5 jaar geduurd. Nu kan ik zeggen dat de burn-out verschijnselen nagenoeg uit mijn lijf zijn. Ik heb geen dutjes meer nodig bij tijdelijke overbelasting. Ik slaap eindelijk weer door zonder nachtmerries en hartkloppingen. De spontaniteit en de humor zijn terug. Meer dan ooit tevoren lach ik ook om mijn onhandigheden en voel ik het aankomen als ik opnieuw te veel doe. Nee, perfectionisme gaat nooit weg, maar ik leer er anders mee om te gaan. Plus, ik vóel het eerder in mijn lichaam als ik richting grenzeloosheid ga.
Good things take time.
Er is hoop
Ik ben één van de velen die een vorm van burn-out heeft (gehad). Het kan iedereen overkomen. En: er is hoop!
In de basis is er een aantal zaken dat bijdraagt aan je herstel:
- Hoe je eerder in je leven hebt leren omgaan met tegenslagen (veerkracht),
- Je persoonlijkheid (omdenken, hulp durven vragen, dúrven te veranderen),
- Een tijd minder doen en jezelf begrenzen (minder werken, andere prioriteiten stellen)
Op die eerste twee zaken heb je niet zoveel invloed. Maar je kunt wel kiezen om jezelf meer ruimte te geven. Misschien ben je enorm veerkrachtig en heb je helemaal niet zoveel tijd nodig om te herstellen. Maar misschien ben je juist bang om voor jezelf te kiezen en hulp te vragen. Dan is het juist belangrijk om tijd vrij te maken en dit stap voor stap te gaan leren, zodat je niet weer in dezelfde valkuilen stapt.
Burn-out is een pandemie die niet ophoudt. Wij hebben zelf grotendeels in de hand hoe we ermee omgaan. Dat is de realiteit. Want, als we vooral kijken naar wat we wél in de hand hebben, is de kans groter op herstel (Seligman, 2005).
Hoe zet je nu al de eerste stap naar hulp?
- Als je hulp zoekt, neem dan contact met ons op. We luisteren naar jouw verhaal en zorgen dat je snel kennismaakt met een psycholoog. Lees hier meer over onze werkwijze.
- Heb je meer informatie nodig over burn-out? Lees hier dan verder.
- Lees in deze blog meer over hoe je burn-out herkent en welke tips je eerst zelf kunt proberen.
- Als je overbelasting wilt aanpakken door méér bronnen van hulp te gebruiken, lees dan eens hoe Westerse en Oosterse geneeskunde je kunnen helpen.
- Ben je benieuwd welke richtlijnen bedrijfsartsen volgen bij burn-outsymptomen? Zie hier.
- Wil je weten in welke máte je last hebt van burn-outklachten? Deze vragenlijst is recent doorontwikkeld bij de KU Leuven en is in verschillende talen gratis beschikbaar. Een psycholoog bij Psycholoog.nl kan je dan helpen met de interpretatie ervan.
Sophía is momenteel werkzaam als psycholoog in haar eigen praktijk Met Sophía. Meer weten? Kijk dan op haar website.
Referenties
- von Kentzinsky, H., Wijtsma, S., Treur, J. (2020). A Temporal-Causal Modelling Approach to Analyse the Dynamics of Burnout and the Effects of Sleep. In: Yang, XS., Sherratt, S., Dey, N., Joshi, A. (eds) Fourth International Congress on Information and Communication Technology. Advances in Intelligent Systems and Computing, vol 1027. Singapore: Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-32-9343-4_18
- Seligman, M. E., Steen, T. A., Park, N., & Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: Empirical validation of interventions. American Psychologist, 60(5), 410–421.