Wat is een delier in het kort?
- Een delier is een stoornis in de aandacht of het bewustzijn, die zich uit in verwardheid, angst en onrust.
- Er is sprake van desoriëntatie in plaats, ruimte en persoon. Dit gaat vaak gepaard met wanen of hallucinaties
- Een delier ontstaat in korte tijd en houdt meestal een aantal dagen tot weken aan.
- Een delier heeft een lichamelijke oorzaak: door ziekte, een operatie, alcohol-, drugs- of medicijngebruik, of door ontwenning hiervan.
- Het komt vaak voor bij ouderen en treedt op bij 83% van de mensen die stervende zijn.
Wat is een delier of delirium?
Een delier (of delirium) is een stoornis in de aandacht of het bewustzijn, die zich uit in verwardheid, angst en onrust. Deze verwardheid ontstaat plotseling: binnen een paar uur, hooguit een paar dagen, krijgt iemand dan ernstig last van geheugenverlies, en stoornissen in de oriëntatie, taal, en (ruimtelijke) waarneming. De hiervan ernst neemt ’s avonds en ’s nachts vaak toe. Meestal duurt een delier enkele dagen tot weken. Bij oudere mensen kan een delier soms langer dan een maand duren.
Mensen die een delier doormaken zijn vaak gedesoriënteerd in plaats, ruimte en persoon. Desoriëntatie in tijd kan betekenen dat iemand niet meer weet welke tijd, dag of jaar het is. Desoriëntatie in ruimte kan inhouden dat iemand niet meer weet waar hij is of waar hij woont. Bij desoriëntatie in persoon kan het zijn dat iemand zichzelf of zijn naasten niet meer herkent.
Een delier lijkt soms op een psychose. In beide gevallen zijn vaak wanen of hallucinaties aanwezig. Wanen zijn overtuigingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid en niet te corrigeren zijn. Een bekend voorbeeld daarvan is een achtervolgingswaan. Hallucinaties zijn waarnemingen van dingen die er in werkelijkheid niet zijn. Een veelvoorkomende vorm daarvan bij een delier is het zien van beestjes. Meestal heeft de persoon zelf niet door dat hij in de war is. Vooral mensen in de omgeving merken dat.
Sommige mensen liggen in hun bed alleen maar voor zich uit te staren, maar in veel gevallen is sprake van onrust. Mensen klimmen dan bijvoorbeeld constant uit hun bed, gaan dwalen of verzetten zich heftig als het personeel wil ingrijpen. De verwardheid kan samengaan met veel angst. Dit kan ertoe leiden dat iemand agressief en onvoorspelbaar reageert.
De ernst, de duur en de gevolgen van een delier hangen af van de oorzaak. Dit kan een lichamelijke ziekte zijn, overmatig gebruik van alcohol of drugs, of ontwenningsverschijnselen. De gevolgen zijn ook afhankelijk van iemands conditie. De aanwezigheid van een delier kan wijzen op een ernstige acute lichamelijke ziekte, waarvoor snel medisch ingrijpen noodzakelijk is. Als de uitlokkende factor behandeld wordt en de lichamelijke toestand verbetert, neemt de verwardheid meestal weer af. Toch is niet altijd sprake van volledig herstel. Vooral bij oudere mensen is herstel minder waarschijnlijk.
Wat zijn symptomen van een delier?
Er is sprake van een delier wanneer bij de volgende symptomen:
- Een stoornis in het bewustzijn (verminderd besef van de omgeving) en de aandacht (een verminderd vermogen om de aandacht te sturen, te richten, vast te houden en te verplaatsen).
- De stoornis ontwikkelt zich in korte tijd (meestal binnen een aantal uren of dagen), het betreft een duidelijke verandering van bewustzijn en aandacht, en is wisselend aanwezig doorheen de dag.
- Een bijkomende stoornis in de cognitieve functies, bijvoorbeeld in geheugen, oriëntatie, taal, ruimtelijke oriëntatie of waarneming.
- De stoornis is niet toe te schrijven aan een andere stoornis, zoals dementie, of door een ernstige bewustzijnsdaling, zoals een coma.
- Er zijn aanwijzingen uit de voorgeschiedenis, het lichamelijk onderzoek of het laboratoriumuitslagen dat de stoornis wordt veroorzaakt door de directe gevolgen van een lichamelijke ziekte, het overmatig gebruik of ontwenning van alcohol, drugs of medicijnen of door blootstelling aan een giftige stof.
Hoe vaak komt een delier voor?
Een delier komt het meest voor bij ouderen in ziekenhuizen. Onder de algemene bevolking komt een delier minder vaak voor (1 tot 2%). Hoe hoger de leeftijd, hoe vaker een delier voorkomt. Bij mensen ouder dan 85 jaar is dit 14%. Van de mensen die in een ziekenhuis zijn opgenomen krijgt 14 tot 24% een delier. Het komt na een operatie voor bij 70-87% van de mensen op een intensive care afdeling. Een delier treedt op bij 60% van de mensen in verzorgingshuizen en bij 83% van de mensen die stervende zijn.
Hoe ziet de behandeling voor een delier eruit?
Bij een delier is het belangrijk om de oorzaak zo snel mogelijk op te sporen. De behandeling is daarvan afhankelijk. Soms worden medicijnen gegeven tegen de onrust, de wanen en de hallucinaties. Als mensen zeer onrustig of agressief zijn, worden zij soms ‘gefixeerd’. Dat wil zeggen dat zij met banden aan hun bed vastgemaakt worden. Dit gebeurt zoveel mogelijk in overleg met de familie.
Let op: behandeling van deze specifieke problematiek is niet mogelijk bij Psycholoog.nl. We adviseren je om hiervoor contact op te nemen met jouw huisarts.
