Tijdens onze kindertijd zijn we voortdurend in ontwikkeling. Dit geldt ook voor de morele ontwikkeling. Bij een optimale ontwikkeling heeft een volwassen persoon een volledig moreel besef ontwikkeld. Toch is dit niet altijd het geval. Dit geldt bijvoorbeeld bij verschillende psychische stoornissen. Lees er meer over in deze nieuwe blog!
Stadia van morele ontwikkeling
De morele ontwikkeling begint vanaf de geboorte en gaat door tot in het volwassen leven. Het is te omschrijven als het vermogen om goed van kwaad te onderscheiden, empathie te voelen, schuld te ervaren en moreel gedrag te reguleren. Volgens Lawrence Kohlberg verloopt deze ontwikkeling in drie stadia. Een kind doorloopt deze stadia op zijn eigen tempo, en de uitkomst is mede afhankelijk van stimuli vanuit de omgeving. De drie stadia zijn:
- Pre-conventioneel stadium (0-12 jaar): in deze periode ontwikkelt het moreel besef bij kinderen. Ze leren het verschil tussen goed en fout door hoe de omgeving op hun gedrag reageert. Straffen en belonen is een maatstaaf voor wat mag, en wat niet. In deze fase draait het bij kinderen om eigen behoeftebevrediging. Ze doen iets voor een ander als daar een gelijke prestatie tegenover staat.
- Conventioneel stadium (10-18 jaar): in dit stadium hebben kinderen een idee van goed en fout. Ze nemen normen en regels van opvoeders over en passen ze toen. Een kind kan zelf beseffen dat het iets fout heeft gedaan, zonder dat ze hier straf voor hebben gekregen. De groepsnorm is in deze fase van belang. Veel pubers in dit stadium zijn dan ook sterk gericht op het oordeel van anderen.
- Post-conventioneel stadium (vanaf 18 jaar): in dit stadium stellen kinderen bestaande regels ter discussie. Ook denken ze na over levensvragen waarop volwassenen niet altijd het antwoord weten. Ze ontwikkelen hun eigen normen en waarde. Daarnaast ontwikkelen kinderen het vermogen om te begrijpen dat het gerechtvaardigd is om een regel te verbreken als dit een hoger doel dient.
Iemand heeft een volledig moreel besef ontwikkeld als hij goed en kwaad kan onderscheiden. Toch is het niet vanzelfsprekend dat iemand alle fasen doorloopt.
Welke psychische stoornissen hebben invloed op de morele ontwikkeling?
Verschillende stoornissen hebben invloed op de morele ontwikkeling. Een antisociale persoonlijkheidsstoornis gaat gepaard met een ernstige verstoring van moreel besef. Voorbeelden hiervan zijn een gebrek aan empathie en spijt. Morele regels worden uitsluitend gebruikt om straf te vermijden.
Een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft invloed op de empathie en zorgt voor een verhoogde zelfgerichtheid. Iemand met narcisme gebruikt anderen voor zijn eigen gewin. Morele regels gelden voor anderen, maar niet voor henzelf. Ook borderline persoonlijkheidsstoornis heeft invloed op de morele ontwikkeling. Door wisselende zelfperceptie en emoties kan er een instabiele morele oriëntatie ontstaan.
Ook bij autisme en ADHD is de morele ontwikkeling verstoord. Mensen met autisme kunnen moeilijkheden ervaren in het aanvoelen van sociale normen en het begrijpen van morele regels. Dit geldt vooral bij cognitieve empathie. Mensen met ADHD ervaren vooral problemen met impulsbeheersing, wat moreel gedrag kan bemoeilijken. Het moreel besef is meestal aanwezig, maar moeite met gedragsregulatie zorgt voor problemen in morele situaties.
Morele ontwikkeling is een samenspel tussen biologische aanleg, omgeving, opvoeding en persoonlijke ervaringen. Heb je vragen over deze blog of herken je je in dit verhaal? Het team van Psycholoog.nl helpt je graag verder! Neem contact op met ons aanmeldteam of plan een vrijblijvend adviesgesprek in.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
