In de vorige blog heb je kunnen lezen over het hier en nu. Dat is een onderdeel van ACT. Acceptance and Commitment Therapy (ACT) richt zich op zes kernprocessen/-vaardigheden die zijn ontworpen om je te helpen een betekenisvoller en mogelijk meer vervullend leven te leiden. Een ander onderdeel van ACT is het zelf. In deze blog onderzoeken we wat het zelf betekent in ACT, hoe het verschilt van traditionele opvattingen en hoe je deze inzichten kunt gebruiken in het dagelijks leven.
Wat betekent het zelf in ACT?
Het kernproces het zelf gaat over het flexibel leren omgaan met je zelf(beeld). In ACT wordt het zelf niet gezien als een vaststaand iets of als een verzameling van persoonlijke kenmerken. In plaats daarvan wordt het zelf benaderd als een flexibel proces. Er zijn eigenlijk drie lagen van het zelf te onderscheiden in ACT:
- Het descriptieve zelf, ook wel je zelfbeeld. Dit is het verhaal dat je over jezelf vertelt – je persoonlijke identiteit, inclusief labels zoals ‘introvert’, ‘succesvol’ of ‘niet goed genoeg’. Dit deel van het zelf is gebaseerd op herinneringen, overtuigingen en ervaringen die je over jezelf hebt opgebouwd.
- Het bewuste zelf. Dit is de fase waarin je je bewust wordt dat je bepaalde overtuigingen hebt over jezelf.
- Het observerende zelf. Dit is het deel van jezelf dat observeert zonder te oordelen, de ‘ik’ die constant blijft, ondanks veranderingen in je gedachten, emoties en omstandigheden.
Waarom is het zelf belangrijk in ACT?
Het concept van het zelf is belangrijk in ACT omdat het helpt om meer psychologische flexibiliteit te ontwikkelen. Vaak raak je zo verstrikt in het descriptieve zelf – het verhaal dat je over jezelf gelooft, je zelfbeeld – dat het je kan beperken in hoe je je leven leidt. ACT moedigt aan om je meer te focussen op het observerende zelf, waarbij je je gedachten en gevoelens kunt zien zonder erin vast te zitten.
Hoe werkt het zelf in ACT?
ACT kan helpen om afstand te nemen van het descriptieve zelf, van je zelfbeeld, door je te verbinden met het observerende zelf. Dit proces stimuleert zelfacceptatie en helpt je om los te komen van beperkende zelfbeelden. Hieronder vind je een aantal voorbeeldtechnieken.
- Oefen met mindfulness. Door mindfulness te beoefenen, kun je leren om gedachten en gevoelens te observeren zonder erin meegezogen te worden. Dit versterkt het contact met het observerende zelf.
- Doe onderzoek naar jezelf. Vragen zoals ‘Wie ben ik echt als ik niet alleen mijn gedachten of labels ben?’ kunnen je helpen om je beperkende zelfbeeld los te laten en ruimte te maken voor het observerende zelf.
- Oefen met defusie. Door gedachten over jezelf te zien als slechts woorden en niet als feiten, kan je leren om jezelf los te maken van beperkende zelfconcepten.
Het zelf in actie
- Herkennen van je (beperkende) zelfbeeld. De eerste stap is herkennen wanneer je vastzit in het descriptieve zelf. Dit kan gebeuren wanneer je jezelf definieert op basis van labels zoals ‘ik ben een mislukkeling’ of ‘ik ben altijd sterk’.
- Verbinding maken met het observerende zelf. Oefen met het observerende zelf door mindfulness en zelfreflectie. Sta jezelf toe om gedachten en gevoelens te observeren zonder ze te beoordelen of jezelf ermee te identificeren.
- Handelen naar je waarden. Laat beperkende zelfbeelden los en richt je op wat echt belangrijk voor je is. Wat zijn je kernwaarden en hoe kun je handelen in overeenstemming met deze waarden?
Voorbeelden van het zelf
Stel je voor dat je jezelf ziet als een perfectionist en dat je dit label hebt omarmd als onderdeel van je identiteit. Dit kan je beperken doordat je denkt dat je altijd perfect moet zijn om waardevol te zijn. Door contact te maken met het observerende zelf, kun je inzien dat deze gedachte slechts een deel is van je ervaring, en niet de kern van wie je bent.
Als je bijvoorbeeld vastzit in de overtuiging ‘Ik ben niet sportief’, kan dit je belemmeren om nieuwe uitdagingen aan te gaan en nieuwe sporten te proberen. Door te oefenen met defusie en jezelf te zien als meer dan alleen deze gedachte, kun je toch stappen zetten in de richting van je doelen, zelfs als de gedachte ‘ik kan het niet’ aanwezig is.
Conclusie
Het zelf wordt in ACT gezien als een dynamisch proces in plaats van een vaststaand beeld. Door te oefenen met het loslaten van je zelfbeeld, kan het helpen om los te komen van beperkende labels en zo nieuwe uitdagingen aan te gaan.
Hoe definieer jij jezelf? Zijn er labels of gedachten die je beperken in hoe je je leven leidt?
Bekijk hier wat Psycholoog.nl voor jou kan betekenen. Heb je vragen? Neem gerust contact op met ons aanmeldteam of plan vrijblijvend een gratis adviesgesprek in.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
