Hypochondrie

Angst voor ziekte: Wat is een hypochonder in het kort?

Een hypochonder is iemand met hypochondrie:

• Hypochondrie is het overmatig bezig zijn met de gezondheid en de angst om ziek te zijn, terwijl er geen of weinig lichamelijke klachten zijn
• Hypochondrie wordt ook ziekteangststoornis genoemd, en gaat altijd samen met overbezorgdheid over de gezondheid
• De gezondheidstoestand wordt herhaaldelijk gecontroleerd of doktersafspraken en ziekenhuizen worden vermeden
• Hypochondrie komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen
• Hypochondrie is officieel geen fobie, angst- of dwangstoornis, maar een aan somatisch-symptoomstoornis verwante stoornis

Wat is hypochondrie of een ziekteangststoornis?

Hypochondrie is het overmatig bezig zijn met de gezondheid en de angst om ziek te zijn of te worden. Dit wordt ook wel een ziekteangststoornis genoemd. Er zijn echter geen lichamelijke klachten aanwezig, of slechts in lichte mate.

Hypochondrie wordt tegenwoordig officieel ziekteangst genoemd, of ook wel ziektevrees of ziektefobie. Mensen met hypochondrie zijn voortdurend bezig met de gedachte dat zij een ernstige ziekte hebben of zullen krijgen. De angst is overmatig in verhouding tot de kans dat de ziekte aanwezig is. De gezondheidstoestand wordt herhaaldelijk gecontroleerd, bijvoorbeeld door meermaals per dag de hartslag te meten. Kleine lichamelijke ongemakken, zoals hoesten, verkoudheid, en bultjes, worden geïnterpreteerd in het licht van ziek zijn. Iemand met hoofdpijn kan zich al snel verliezen in allerlei doemscenario’s over tumoren, terwijl er niks ernstigs aan de hand is.

Wanneer er wel sprake is van een lichamelijke aandoening, kan hypochondrie nog steeds de overhand nemen. De arts zegt dat het om een onschuldige aandoening gaat, maar de persoon blijft bang dat het heel ernstig is of zal worden. De bezorgdheid is buitenproportioneel met de klacht, en houdt langdurig aan, langer dan de klacht zelf.

De angst kan leiden tot het vermijden van bepaalde situaties. Mensen gaan bijvoorbeeld niet naar de huisarts, omdat ze bang zijn voor de diagnose. Geruststelling door een arts of medisch onderzoek heeft weinig effect. Ze vragen ook constant om geruststelling door naasten, maar laten zich ook door hen niet geruststellen. Dit kan heel frustrerend zijn voor naasten.

Hypochondrie (ziekteangst) is meestal chronisch. Soms zijn er periodes dat de angst minder of afwezig is, maar ze kan ieder moment weer de kop opsteken. De ziekte die men vreest kan ook veranderen, bijvoorbeeld eerst kanker en later een beroerte.

Om te spreken van een stoornis moet de persoon lijden onder zijn angst of er moet sprake zijn van beperkingen in het dagelijks leven. Ziekteangst kan leiden tot lichamelijke problemen, als iemand bijvoorbeeld de hele dag in bed ligt. Soms blijft er weinig tijd over om andere dingen te doen. En een partner die alleen maar met mogelijke ziektes bezig is, zet de relatie onder druk.

Hypochondrie lijkt op andere angsten. Mensen met een gegeneraliseerde angststoornis zijn bijna continu angstig en bezorgd. De bezorgdheid kan ook hun gezondheid betreffen. In dit geval betreft de angst echter niet alleen hun gezondheid, maar ook die van naasten bijvoorbeeld. Mensen met een paniekstoornis zijn vaak bang om dood te gaan tijdens een paniekaanval. Zij kunnen ook vrezen dat de paniekaanvallen een teken zijn van een ziekte. Andersom kunnen mensen met ziekteangst ook paniekaanvallen krijgen, bijvoorbeeld bij het vooruitzicht van een medisch onderzoek. Ziekteangst gaat soms gepaard met een ernstige depressie. In dat geval is de kans op zelfmoord verhoogd.

Hypochondrie heeft veel weg van een fobie en smetvrees. Bij alle drie de aandoeningen spelen angst en vermijding een rol. Bij smetvrees gaat het niet zozeer om een obsessie voor gezondheid en de angst om ziek te zijn, maar om een obsessie met besmetting met bacteriën en viezigheid. Een fobie is een angststoornis waarbij er een overmatige angst heerst voor een bepaald object of bepaalde situatie. Ondanks dat hypochondrie ook wel ‘ziektefobie’ of ‘ziektevrees’ wordt genoemd is het officieel geen fobie, angst- of dwangstoornis. Het is een ‘aan somatisch-symptoomstoornis verwante stoornis’

Bang dat je ziek bent: Wat zijn de symptomen?

Hypochrondrie, oftewel ziekteangst, heeft de volgende kenmerken:

• Constant bezig zijn met het hebben of krijgen van een ernstige ziekte
• Lichamelijke klachten zijn afwezig of slechts in lichte mate aanwezig
• Als er een ziekte aanwezig is, zijn de zorgen daarover buiten proportie
• Een hoge mate van angst over de gezondheid
• Buitensporig bezig zijn met het controleren van de gezondheid
• Vermijdingsgedrag
• De overbezorgdheid of angst duurt minstens zes maanden

Hoe vaak komt hypochondrie voor?

De schattingen lopen uiteen van 1,3 tot 10%. Ziekteangst komt even vaak voor bij mannen dan bij vrouwen.

Hoe ziet een hypochondrie behandeling eruit?

Een psychologische behandeling bij hypochondrie is aangewezen. Als tegelijkertijd sprake is van een ernstige depressie, wordt een combinatie van medicijnen en een behandeling door een psycholoog geadviseerd.

Binnenkort vind je hier meer over de behandeling van hypochondrie. Vind hier een psycholoog die gespecialiseerd is in angstgerelateerde klachten.

Omgaan met hypochondrie en ziektevrees

Kijk hier voor tips wanneer je naaste last heeft van hypochondrie.

Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?

Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.  

Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.  

Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen. 

Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.