Wat is een burn-out?
Een burn-out is een uitputtingstoestand van lichaam en geest. Daarbij is er langer dan zes maanden sprake van overspannenheid, oververmoeidheid en voel je je opgebrand (‘burned-out’). Je hoort jezelf dan misschien zeggen: "Ik kan niet meer". Dit wordt veroorzaakt door langdurige stress of overspannenheid, die vaak werk gerelateerd is, maar dit hoeft niet zo te zijn.
In het dagelijks leven krijgen we te maken met heel veel verplichtingen, problemen en gebeurtenissen. Dit kan veel spanning geven. Deze spanning gaat vaak gepaard met lichamelijke en psychische problemen. Normaal gesproken is jouw brein goed in staat om het gespannen gevoel uiteindelijk weer tot rust te brengen. Als de input aan spanning echter steeds maar aanhoudt, is het brein steeds minder goed in staat om de stress af te remmen. Dit maakt ook dat je gevoeliger wordt voor stress. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel, waarin spanning en stress blijft bestaan en je dit niet goed meer kunt verwerken. Er ontstaan problemen zoals slapeloosheid, concentratieproblemen, duizeligheid, piekeren, niet tegen drukte/herrie kunnen, en snel overspoeld raken.
Sophía (33) kampte met een burn-out en herstelde. Lees haar verhaal hier.
Hoe vaak komt een burn-out voor?
Een burn-out komt voor bij ongeveer 13% van de mensen. Het komt ongeveer even vaak voor bij mannen als bij vrouwen.
Hoe ontstaan burn-out klachten?
Een burn-out ontstaat niet plotseling, maar geleidelijk. Dit gebeurt vaak in verschillende fasen. Klachten die al langer aanwezig zijn worden veelal genegeerd. Je blijft maar doorgaan tot het echt niet meer kan. Sommige mensen storten letterlijk in. Vaak geven ze zichzelf de schuld en hebben ze het gevoel te falen.
Meestal is werk gerelateerde stress de belangrijkste oorzaak van een burn-out. Toch hoeft dit niet. Het kan ook in andere situaties optreden. Bijvoorbeeld door de combinatie van het huishouden en de zorg voor kinderen, of door extra taken zoals mantelzorg.
Meestal is er sprake van een combinatie van persoonlijke factoren en de aard van het werk. Persoonlijke factoren zijn: perfectionisme, de lat te hoog leggen of geen nee durven zeggen. Kenmerken van het werk zijn: de druk om te presteren, onzekerheid over het behouden van de baan, saai en onbevredigend werk, weinig steun van leidinggevenden en collega’s of gepest worden op het werk.
Ben jij een werkgever of (HR-)manager en wil jij verzuim tegengaan?
➔ Bekijk dan ons aanbod voor jouw werknemers
Ben jij een werknemer en wil je meer weten over een traject via jouw werkgever?
➔ Lees er hier meer over
Overspannen of burn-out?
Vaak noemt men ‘overspannen’ ook wel een burn-out, en andersom. Het verschil is niet altijd even duidelijk.
Er is sprake van overspanning als voldaan is aan de volgende vier criteria:
- Ten minste drie van de volgende klachten zijn aanwezig: vermoeidheid, gestoorde of onrustige slaap, prikkelbaarheid, niet tegen drukte/herrie kunnen, emotionele labiliteit, piekeren, zich gejaagd voelen, concentratieproblemen en/of vergeetachtigheid.
- Gevoelens van controleverlies en/of machteloosheid die optreden als reactie op het niet meer kunnen hanteren van stressoren in het dagelijks functioneren.
- Er bestaan belangrijke beperkingen in het beroepsmatig en/of sociaal functioneren.
- De symptomen zijn niet uitsluitend toe te schrijven aan een psychiatrische stoornis.
Hoe herken je signalen van een burn-out?
In de DSM-5, het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen is burn-out niet als officiële diagnose opgenomen. In de geestelijke gezondheid bestaat deze term dus eigenlijk niet. Dit heeft er vooral mee te maken dat het vaak slechts het gevolg is van allerlei onderliggende problemen waar wel diagnoses voor zijn. De klachten zijn niet altijd zo goed te kaderen. Hierdoor bestaat er onduidelijkheid en is er veel ruimte voor verschillende interpretaties door professionals.
Daarom is in 2011 geprobeerd het concept burn-out duidelijker af te bakenen, om betere afstemming tussen professionals mogelijk te maken. Er is een landelijke afspraak gemaakt tussen huisartsen, bedrijfsartsen en eerstelijnspsychologen (LESA). Die afspraak geeft een duidelijke richtlijn over wat overspanning is en wat een burn-out. Huisartsen, bedrijfsartsen en eerstelijnspsychologen gebruiken in de meeste gevallen deze richtlijn. Er zijn vooral ook veel coaches die zich hierin specialiseren.
Er wordt van een burn-out gesproken als:
- Er sprake is van overspanning, zoals hierboven beschreven.
- De burn-outklachten langer dan zes maanden aanwezig zijn.
- Gevoelens van vermoeidheid en uitputting sterk op de voorgrond staan.
Bij een werkgerelateerde burn-out uiten de spanningsklachten zich vooral in emotionele uitputting, emotionele afstand tot het werk, en gevoelens van lagere competenties.
Wat veroorzaakt stress symptomen?
Sommige mensen zijn gevoeliger voor (werk)stress dan anderen. Het ervaren van werkgerelateerde stress en overspannenheid kan erg verschillen. Je collega kan bij dezelfde hoeveelheid werkdruk geen stress ervaren, terwijl jij wel stress ervaart. Misschien vind jij het geven van een presentatie heel stressvol, terwijl je collega het met plezier doet. Dat verschilt per persoon.
Bepaalde persoonlijke eigenschappen hebben invloed op hoe je met stress omgaat. Als je bijvoorbeeld perfectionistisch bent zal het moeilijk zijn taken af te staan en ga je veel zelf doen, waardoor de werkdruk te hoog kan worden.
Jouw stressgevoeligheid wordt bepaald door de omgevingsfactoren en hoe je omgaat met situaties. Een drukke periode op je werk (bijvoorbeeld de jaarrekening afsluiten) kan voor jou heel stressvol zijn omdat je thuis midden in een verhuizing zit, maar voor je collega hoeft het niet stressvol te zijn omdat hij niet in deze situatie zit.
Hoe ziet de behandeling van een burn-out eruit?
De eerste stap in de behandeling is de juiste diagnose stellen. Gaat het om overspannenheid of daadwerkelijk een burn-out? Een verkeerde (overschatte) diagnose heeft gevolgen voor zowel werknemer als werkgever. Een werknemer met milde stressklachten kan deze klachten erger gaan ervaren als de diagnose wordt overschat. Dit brengt een langer herstel met zich mee en meer kosten.
Na een diagnose kan de behandeling starten. De grootste stressoren worden bekeken om daar de juiste aandacht aan te besteden. Herstellen gaat in drie stappen: rust nemen en taken afstaan, de oorzaken op een rij zetten en oplossingen bedenken en de oplossingen uitvoeren. Interventies omvatten het toepassen van een dag- en slaapstructuur, het ondernemen van ontspannende activiteiten, en perspectief bieden. Stressmanagement, leefstijladvies (slaap, voeding en beweging), of assertiviteitstraining helpen bij het verminderen van klachten. Een behandeltraject kan soms lange tijd duren want de klachten kunnen hevig kunnen zijn. Het stresssysteem is vaak zodanig overbelast geraakt dat het veel tijd nodig heeft om echt weer tot rust te komen. Daarom is het erg belangrijk professionele hulp te zoeken.
Tips bij burn-out
Hieronder vind je enkele tips die de kans op het krijgen van een werk gerelateerde burn-out verkleinen:
- Evalueer regelmatig wat waardevol is in je werk en wat niet.
- Besteed voldoende tijd aan de taken die je belangrijk vindt.
- Zeg wat vaker ‘nee’ tegen taken die eigenlijk niet jouw taken zijn.
- Neem geregeld pauzes, dit vergroot je productiviteit.
- Onderneem regelmatig ontspannende activiteiten en plan quality time.
- Creëer voldoende vrije tijd en vakantie zodat je kunt doen wat je wilt.
- Volg niet één van deze adviezen maar allemaal.
