Vernederd en beschaamd voelen wanneer je onbewust iets grappigs hebt gezegd op werk en mensen moeten lachen. Heel boos zijn omdat een goede vriend jullie plannen af heeft gezegd. Veel moeten huilen, wanneer je een lastig gesprek hebt met je leidinggevende. Je wordt overvallen door heftige en intense emoties. Voor je omgeving lijkt je reactie niet in verhouding tot de ernst van de gebeurtenis. Je kan zelf ook verward worden door de manier waarop je reageert. De emotionele reactie op dit soort gebeurtenissen kunnen ontstaan door bepaalde ervaringen uit je jeugd. Inzicht in hoe bepaalde ervaringen uit je jeugd invloed hebben op bepaalde patronen die je als volwassene tegenkomt, kan helpend zijn.
Op welke manier kunnen ervaringen uit je jeugd een rol spelen op jou als volwassene?
Bepaalde disfunctionele schema’s kunnen ontstaan wanneer je in je jeugd niet bent vervuld in bepaalde emotionele basisbehoeften. Disfunctionele schema’s worden beschreven als patronen die invloed hebben op je waarnemingen, emoties, gedachten, gedragingen en relaties met de mensen om je heen. Wanneer een bepaald schema geactiveerd wordt, kan je intense emoties voelen, zoals de angst dat je verlaten kan worden of extreme verdriet voelen.
Wat zijn de vijf emotionele basisbehoeften?
De bovenstaande schema’s ontstaan volgens psycholoog Jeffrey Young wanneer je als kind niet bent vervuld in je emotionele basisbehoeften. In schema therapie worden vijf basisbehoeften onderscheiden: een veilige band met andere mensen: de behoefte aan zekerheid, stabiliteit, aandacht, liefde en acceptatie door mensen om je heen, onafhankelijkheid en zelfstandigheid: het gevoel dat je eigen weg mag gaan en daar vertrouwen in hebben, vrijheid: het recht om je eigen gevoelens en behoeften te uitten, spontaniteit, spel en plezier en realistische grenzen.
De verschillende schema’s die te maken hebben met het gekwetste kind:
- Verlating/instabiliteit: de opvatting in dit schema is, dat je elk moment in de steek gelaten kan worden. Vaak is er een sterke overtuiging dat belangrijke relaties niet blijvend zijn, waardoor je met de angst leeft dat je elk moment verlaten kan worden. Je kan vroeger echt in de steek gelaten zijn. Dit kan bijvoorbeeld doordat een ouder je heeft achtergelaten of doordat je iemand belangrijk hebt verloren.
- Wantrouwen/misbruik: de overtuiging dat aanwezig is in dit schema is dat, je door anderen gekwetst, misbruikt, vernederd of slecht behandeld kan worden. Je bent hierdoor op alert in contact met andere mensen. Dit schema kan bijvoorbeeld ontstaan als je in het verleden erg gepest bent.
- Minderwaardigheid/schaamte: de overtuiging dat je geen aandacht, liefde, of respect van anderen verdient, is aanwezig. Je voelt je mislukt, slecht, minderwaardig, ongewenst, onzeker en schaamt je voor jezelf in aanwezigheid van anderen. Dit schema wordt opgeroepen door kritiek, afwijzing of verwijten. Het kan zijn dat je vroeger vaak bent afgewezen, vernederd of bekritiseerd.
- Sociaal isolement/vervreemding: je hebt het gevoel dat je er nooit helemaal bij zou horen. Ondanks dat anderen je erbij vinden horen, kan jij je als een buitenstaander voelen. Dit kan ontstaan doordat je in je jeugd een buitenbeentje bent geweest doordat je niemand kende, de taal niet sprak of omdat je vaak moest verhuizen.
- Emotionele verwaarlozing: Je voelt je niet geliefd door anderen. Als iemand dit wel laat zien, dan voelt het op gevoelsniveau niet echt. Het kan zijn dat je in je jeugd ook niet geliefd of veilig hebt gevoeld.
- Afhankelijkheid: het gevoel dat je het niet alleen kan of durft zijn. Je legt verantwoordelijkheid en keuzes bij anderen neer. Als dit schema speelt, ben je weinig gestimuleerd op zelfstandig te zijn en niet geleerd om te vertrouwen op je eigen keuzes.
Het zorgen voor het kind in jezelf
Hoe doe je dan de 'Inner Child Work'? Inzicht krijgen waarom je op bepaalde situaties heftig kan reageren en gedragen, kan al als een enorme opluchting voelen. Het begrijpen van het kind in je, kan je beter leren omgaan met je gevoelens en behoeften. Bepaalde verbeeldingsoefeningen kunnen hierbij helpen, zoals het teruggaan met je gedachten naar vroeger: ‘hoe voelde ik toen als kind?’, ‘Wat had ik toen nodig?’, ‘Op welke manier kan ik nu in de behoeften voorzien?’. Het kan ook helpen om een brief te schrijven naar je ‘kleine ik’.
Wil je meer lezen over Schema Therapie? Klik dan op de overlevingsstrategieën als kind, kind modi, ouder modi en omarm het kind in jezelf.
Bronnen:
Van Genderen, H., Jacob, G., & Seebauer, L. (2012). Patronen doorbreken / druk 1: negatieve gevoelens en gewoonten herkennen en veranderen.
Jacob, G. (2012). Schematherapie: een praktische handleiding. Uitgeverij Nieuwezijds.
