Wie ooit een paniekaanval heeft meegemaakt, weet hoe intens en beangstigend dit kan zijn: een bonzend hart, versnelde ademhaling, duizeligheid en het gevoel de controle te verliezen. Hoewel paniekaanvallen vaak spontaan lijken te ontstaan, spelen subtiele processen in ons lichaam en brein een belangrijke rol. Eén daarvan is interoceptief bewustzijn, het vermogen om signalen uit het eigen lichaam waar te nemen.
Wat is interoceptief bewustzijn?
Interoceptie verwijst naar het voelen van interne signalen zoals hartslag, ademhaling, honger of spanning. Dit interne “zesde zintuig” helpt ons in balans te blijven en adequaat te reageren op onze behoeften. Bij een gezond interoceptief bewustzijn ervaren we deze signalen accuraat en in context.
Maar bij mensen die gevoelig zijn voor paniekaanvallen kan dit mechanisme uit balans raken. Zij nemen lichamelijke signalen vaak intensiever en dreigender waar dan nodig.
Interoceptie en paniek: een vicieuze cirkel
Een kleine verandering in het lichaam,een versnelde hartslag na traplopen, of een lichte duizeligheid door vermoeidheid, kan door iemand met hoog interoceptief bewustzijn snel worden opgemerkt. Wanneer dit gepaard gaat met angstige interpretaties (“Er is iets mis met mijn hart” of “Ik ga flauwvallen”), ontstaat er paniek.
De angstreactie versterkt vervolgens de lichamelijke signalen: adrenaline verhoogt de hartslag en ademhaling, waardoor de klachten intenser worden. Zo ontstaat een vicieuze cirkel die kan uitmonden in een paniekaanval.
Onderzoek naar interoceptief bewustzijn
Studies tonen aan dat mensen met paniekstoornissen vaak gevoeliger zijn voor interoceptieve signalen en dat ze deze signalen eerder koppelen aan catastrofale gedachten. Interessant genoeg is het niet alleen de sterkte van interoceptie die telt, maar vooral de manier waarop iemand de signalen interpreteert.
Behandeling: leren anders omgaan met interne signalen
Therapieën maken steeds vaker gebruik van dit inzicht.
-
Interoceptieve exposure (onderdeel van CGT): cliënten worden bewust blootgesteld aan lichamelijke sensaties, zoals versneld ademen of duizeligheid, om te leren dat deze signalen op zichzelf niet gevaarlijk zijn.
-
Mindfulness en ACT: deze benaderingen richten zich op het ontwikkelen van een accepterende houding tegenover lichamelijke signalen, zonder er direct een oordeel of interpretatie aan te koppelen.
-
Adem- en lichaamsgerichte technieken: door het verbeteren van de relatie met het eigen lichaam kan iemand leren dat interne signalen informatie zijn, maar niet per se bedreigend.
In het kort
Interoceptief bewustzijn is essentieel voor ons welzijn, maar kan bij mensen met paniekstoornissen uit balans raken. Door subtiele lichamelijke signalen verkeerd te interpreteren, kan een onschuldige sensatie uitmonden in een paniekaanval. Gelukkig biedt dit ook kansen: therapieën die gericht zijn op het hertrainen van interoceptief bewustzijn laten zien dat we niet hoeven te vechten tegen ons lichaam, maar kunnen leren er met meer mildheid en vertrouwen naar te luisteren.
Wil je aan de slag met de klachten die je ervaart? Neem dan contact op door middel van het inplannen van een gratis adviesgesprek of door ons direct te bellen via 085 273 3339.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
