Waarom raken bepaalde opmerkingen je meer dan andere? Waarom ben je zo streng voor jezelf, zelfs als anderen je complimenteren? En waarom voelt falen soms als een bevestiging van iets wat je diep vanbinnen al dacht? Het antwoord op die vragen ligt vaak in je kernopvattingen: diepgewortelde overtuigingen die je hebt over jezelf, anderen en de wereld.
In cognitieve gedragstherapie (CGT) is het herkennen en veranderen van deze overtuigingen een belangrijk onderdeel van het behandelproces.
Wat zijn kernopvattingen?
Kernopvattingen (ook wel 'kernschema’s' genoemd) zijn overtuigingen die je in je jeugd hebt ontwikkeld, vaak op basis van herhaalde ervaringen of boodschappen die je onbewust hebt meegekregen. Ze vormen als het ware jouw bril waardoor je naar jezelf en de wereld om je heen kijkt.
Voorbeelden van negatieve kernopvattingen zijn:
- "Ik ben niet goed genoeg."
- "Mensen zullen me uiteindelijk afwijzen."
- "De wereld is een gevaarlijke plek."
Maar er zijn ook positieve kernopvattingen, zoals "Ik ben waardevol zoals ik ben", of "Ik mag fouten maken."
Toch zijn het vaak de negatieve overtuigingen die problemen geven en waarmee je in therapie aan de slag gaat.
Hoe herken je je eigen kernopvattingen?
Je kernopvattingen zitten meestal diep verstopt. Ze zijn als een soort achtergrondmuziek: altijd aanwezig, maar je merkt het pas als je er echt op let. Vaak herken je ze aan terugkerende thema’s in je gedachten, gevoelens of gedrag.
Zo kan je herkennen dat er misschien negatieve kerngedachten op de achtergrond meespelen:
- Je voelt je vaak onzeker, ook als er geen directe aanleiding is.
- Je merkt dat je kritiek zwaarder weegt dan complimenten.
- Je hebt perfectionistische of vermijdende neigingen om een gevoel van falen te voorkomen.
- Je hebt moeite om positieve feedback te geloven of te accepteren.
Een oefening uit CGT om je kernopvattingen op te sporen, is het 'uitvragen' van automatische gedachten. Stel jezelf bijvoorbeeld steeds de vraag: "Wat betekent dat voor mij?". Blijf dit doen tot je bij de diepere laag aankomt.
Voorbeeld: "Ik heb het fout gedaan." > "Dat betekent dat ik dom ben." >"En als ik dom ben, dan ben ik minder waard dan anderen." Kernopvatting: “Ik ben niet goed genoeg.”
Waarom zijn kernopvattingen zo belangrijk in CGT?
Kernopvattingen kunnen beïnvloeden hoe je denkt, voelt en handelt in het dagelijks leven. Ze bepalen hoe je situaties interpreteert. Stel dat jij gelooft dat je waardering moet verdienen door prestaties, dan zal je waarschijnlijk perfectionistisch zijn en moeilijk kunnen ontspannen.
In cognitieve gedragstherapie kijken we daarom niet alleen naar wat je denkt (automatische gedachten), maar ook naar waarom je die gedachten hebt, en welke dieperliggende overtuigingen daaraan ten grondslag liggen.
Hoe verander je een kernopvatting?
Verandering van een kernopvatting vraagt om tijd, geduld en oefening. Het begint met bewustwording: weten welke overtuiging jou aanstuurt. Daarmee ga je in therapie actief oefenen in het uitdagen van deze overtuiging, en het opbouwen van nieuwe, helpende overtuigingen.
Dit gebeurt bijvoorbeeld door:
- Het verzamelen van bewijs vóór en tegen de kernopvatting.
- Het formuleren van een realistischere, positievere overtuiging.
- Het uitvoeren van gedragsexperimenten: situaties opzoeken die jouw nieuwe overtuiging kunnen bevestigen.
Cognitieve gedragstherapie helpt je om deze diepgewortelde overtuigingen kritisch te bekijken en, stap voor stap, ruimte te maken voor nieuwe perspectieven. Benieuwd of cognitieve gedragstherapie (CGT) iets voor jou kan zijn? Dan kun je vrijblijvend contact met ons opnemen. Dit kan door middel van het inplannen van een gratis adviesgesprek of door direct contact op te nemen met ons.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
Bronnen:
Beck, J. S. (2011). Cognitive Behavior Therapy: Basics and Beyond (2nd ed.). Guilford Press.
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema Therapy: A Practitioner’s Guide. Guilford Press.
Beck, A. T. (1976). Cognitive Therapy and the Emotional Disorders. International Universities Press.
Nederlandse Vereniging voor Cognitieve en Gedragstherapie (VGCt): www.vgct.nl
