Liegen is onderdeel van het menselijk gedrag. We doen het allemaal wel eens, of het nu gaat om een kleine leugen om bestwil of een verzinsel om onszelf uit een lastige situatie te redden. Maar wat als zo’n leugen uit de hand loopt en een eigen leven gaat leiden? In ‘Morgen vertel ik alles’ deelt Job van Ballegoijen de Jong zijn indrukwekkende verhaal over hoe hij jarenlang een dubbelleven leidde als ‘schijnstudent’. Uit angst om zijn familie en omgeving teleur te stellen, loog hij over behaalde tentamens en over zijn studievoortgang, terwijl hij in werkelijkheid nauwelijks studiepunten had behaald.
'Van leesstof tot denkstof' is een blogreeks waarin boeken worden besproken die zijn bijgebleven. Dit kan zijn door de boodschap die een boek meegeeft, of door het onderwerp wat erin wordt besproken.
Zijn verhaal werpt een licht op de psychologie achter liegen en de psychische gevolgen die het met zich meebrengt. Waarom liegen we? Wat doet het met ons zelfbeeld en onze relaties? En hoe kunnen we voorkomen dat we verstrikt raken in een web van leugens?
Waar gaat het boek over?
In ‘Morgen vertel ik alles’ beschrijft de auteur zijn persoonlijke strijd met de waarheid. Hij schreef zich in voor een studie, maar haalde geen tentamens. In plaats van dit eerlijk toe te geven, begon hij te liegen tegen zijn familie en vrienden. Wat begon als een ogenschijnlijk onschuldige leugen, groeide uit tot een complex web van bedrog waarin hij steeds verder vast kwam te zitten. Zijn leven werd een toneelstuk waarin hij steeds meer rollen moest spelen om zijn geheim verborgen te houden.
Het boek biedt niet alleen een indringend kijkje in de belevingswereld van iemand die verstrikt raakt in zijn eigen leugens, maar laat ook zien welke psychologische mechanismen hieraan ten grondslag liggen.
Wat is de psychologie achter liegen?
Waarom liegt iemand zo langdurig en systematisch, terwijl hij weet dat de waarheid uiteindelijk uit zal komen? Psychologen onderscheiden verschillende redenen waarom mensen liegen:
- Vermijden van straf of schaamte. Vaak willen mensen een negatieve consequentie voorkomen, zoals boosheid, afkeuring of straf van anderen.
- Zelfbeeld beschermen. Soms liegen mensen omdat ze zichzelf als competent, succesvol of betrouwbaar (willen) zien en bang zijn om dit beeld te verliezen.
- Anderen beschermen. Sommige leugens worden verteld om anderen niet te kwetsen of teleur te stellen.
- Sociale acceptatie. Mensen willen erbij horen en goedkeuring krijgen van hun omgeving. Leugens kunnen helpen om dit beeld in stand te houden, zelfs als het niet overeenkomt met de realiteit.
Hoewel liegen op de korte termijn soms een goede oplossing lijkt, brengt het op de lange termijn veel stress met zich mee. Leugenaars moeten hun verhalen onthouden, consistent blijven en continu alert zijn om niet door de mand te vallen. Dit kan leiden tot verhoogde angst, stress en eenzaamheid.
Wat kunnen we leren van dit boek?
Het verhaal van Van Ballegoijen de Jong laat zien hoe een enkele leugen kan uitgroeien tot een slopende last. Het boek herinnert ons aan enkele belangrijke levenslessen:
- Eerlijkheid is moeilijk, maar bevrijdend. Het kan eng zijn om de waarheid te vertellen, vooral als je bang bent om iemand teleur te stellen. Toch biedt eerlijkheid op lange termijn meer rust en vertrouwen.
- Leugens zorgen voor meer leugens. Eén leugen leidt vaak tot een volgende, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat. Hoe langer je wacht met eerlijk zijn, hoe moeilijker het wordt.
- Schaamte is vaak een slechte raadgever. Mensen liegen vaak uit schaamte, maar diezelfde schaamte wordt groter naarmate de leugen voortduurt. Door schaamte bespreekbaar te maken en kwetsbaarheid te tonen, kunnen we deze cirkel doorbreken.
- Er is altijd een weg terug. Hoe diep je ook verstrikt raakt in een leugen, er is altijd een manier om eerlijkheid te herstellen. Dit vergt moed, maar leidt uiteindelijk tot meer mentale vrijheid.
Praktische tips om eerlijker te leven
Wil je in het dagelijks leven minder vaak naar leugens grijpen? Hier zijn enkele praktische manieren om eerlijkheid te bevorderen en de verleiding om te liegen te verminderen:
- Erken waarom je liegt. Vraag jezelf af: Waarom voel ik de behoefte om niet eerlijk te zijn? Gaat het om angst voor afwijzing, schaamte of sociale druk? Door bewust stil te staan bij de onderliggende reden, kun je beter omgaan met de situatie.
- Bouw een veilige omgeving op. Als je je veilig voelt in je relaties, heb je minder behoefte om te liegen. Werk aan een omgeving waarin openheid en eerlijkheid worden gewaardeerd, zonder angst voor extreme negatieve reacties.
- Wees mild voor jezelf. Perfectionisme kan bijdragen aan de neiging om te liegen, omdat je fouten wilt verbergen. Sta jezelf toe om menselijk te zijn en fouten te maken. Niemand is perfect, en dat hoeft ook niet.
- Oefen radicale eerlijkheid. Er bestaat een concept genaamd radicale eerlijkheid, waarbij je jezelf traint om altijd de waarheid te spreken, hoe ongemakkelijk dit ook voelt. Dit betekent niet dat je tactloos moet zijn, maar wel dat je op een respectvolle manier eerlijk communiceert.
- Begin met kleine waarheden. Als de stap naar volledige eerlijkheid groot lijkt, begin dan klein. Probeer in situaties waarin je normaal een leugentje zou vertellen, bewust een kleine waarheid te delen. Dit helpt je om eerlijkheid als een positieve gewoonte op te bouwen.
- Zoek hulp als liegen een patroon wordt. Als je merkt dat liegen een terugkerend probleem in je leven is, kan het waardevol zijn om met een coach of therapeut te praten. Zij kunnen helpen om de onderliggende oorzaken aan te pakken en je begeleiden bij het ontwikkelen van een gezondere manier van communiceren.
Conclusie
‘Morgen vertel ik alles’ is een krachtig verhaal over de destructieve impact van liegen en de bevrijding die eerlijkheid kan brengen. Het laat zien hoe moeilijk het soms is om open te zijn, maar ook hoeveel rust en vrijheid dit oplevert.
Liegen lijkt soms de gemakkelijkste weg, maar op lange termijn kost het meer energie dan het oplevert. Door eerlijkheid als een kernwaarde in ons leven te omarmen, bouwen we sterkere relaties op, vergroten we ons zelfvertrouwen en verminderen we stress.
Bij Psycholoog.nl kunnen wij jou ondersteunen als je last hebt van (overmatig) liegen. Benieuwd wat we voor jou kunnen betekenen? Kom direct in contact met een van onze psychologen of plan een gratis adviesgesprek. Meer weten over Psycholoog.nl? Klik dan hier.
In toekomstige blogs in deze reeks willen we verder ingaan op boeken die je niet alleen aan het denken zetten, maar ook inspireren. Heb jij suggesties voor boeken die we zouden moeten bespreken? Laat het ons weten! Dit kan door te mailen naar info@psycholoog.nl.
