Wat is hypersomnia in het kort?
- Hypersomnia is een slaap-waak stoornis waarbij iemand last heeft van extreme slaperigheid, ondanks genoeg uren slaap
- Er is sprake van hypersomnia als er minstens 3 keer per week, 3 maanden lang, sprake is van één van de volgende kenmerken:
- meerdere keren per dag slapen of in slaap vallen
- zich niet uitgeslapen voelen ondanks 9 uur slaap of langer
- na plotseling ontwaken veel moeite met volledig wakker worden
- Ook moet de persoon last ondervinden in het dagelijks functioneren
- Ongeveer 1 op de 20 mensen heeft last van hypersomnia
- Bij insomnia is het tegenoverstelde aan de hand: dan is er sprake van slapeloosheid, en lukt het maar niet om te slapen
Wat is hypersomnia?
Hypersomnia is een slaap-waak stoornis waarbij iemand last heeft van extreme slaperigheid, ondanks genoeg uren slaap. Bij insomnia is het tegenoverstelde aan de hand: dan is er sprake van slapeloosheid, en lukt het maar niet om te slapen.
Teveel slapen en zich overmatig slaperig voelen komt vaak voor. Door ons drukke bestaan zijn veel mensen moe. Veel willen slapen wordt bijvoorbeeld bij een burn-out gezien. Het is pas een slaapstoornis als iemand daaronder lijdt of er sprake is van beperkingen in het functioneren. Dit wordt ook hypersomnia of hypersomnolentie genoemd. Iemand voelt zich dan minstens drie dagen per week gedurende het grootste gedeelte van de dag overmatig slaperig. En dit duurt drie maanden of langer.
Mensen met hypersomnia slapen soms negen uur of meer, maar voelen zich ’s ochtends nog steeds niet uitgeslapen. ’s Ochtends kunnen ze moeilijk wakker worden, ze hebben geen energie en blijven zich vermoeid voelen. Ze hebben overdag nog steeds behoefte aan slaap en kunnen verward of prikkelbaar zijn. Ze vechten tegen de slaap en doen vaak overdag nog één of meerdere dutjes. Het komt ook regelmatig voor dat iemand spontaan in slaap valt, bijvoorbeeld voor de tv of tijdens een vergadering.
Bij sommige mensen is de duur van de slaap wel normaal (6 tot 9 uur), maar zij doen toch nog vaak onbedoelde dutjes overdag. Die dutjes zijn dan meestal lang van duur, bijvoorbeeld een uur of langer.
Soms vertoont iemand ‘automatisch gedrag’. Dat wil zeggen dat de persoon dingen op de ‘automatische piloot’ doet. Dit treedt vooral op bij routinematige taken. Achteraf kan de persoon zich daar weinig van herinneren.
Er kunnen ernstige beperkingen zijn in het functioneren. Het is moeilijk om zich te concentreren op het werk. Collega’s vatten dit vaak op als een teken van luiheid of een gebrek aan motivatie. Ook in een relatie kan het een probleem zijn. Iemand die iedere avond voor de tv in slaap valt, is geen aangenaam gezelschap. De partner kan dit ook opvatten als een gebrek aan belangstelling.
Wat zijn symptomen van hypersomnia?
Er is sprake van hypersomnia wanneer iemand zich minstens drie dagen per week, gedurende een periode van minstens drie maanden overmatig slaperig voelt. Daarbij is sprake van minstens één van de volgende symptomen:
- Herhaaldelijke perioden van slapen of in slaap vallen op één dag
- Langer dan 9 uur per nacht slapen, maar zich nog steeds niet uitgeslapen voelen
- Moeite met wakker worden na het plotseling ontwaken
Ook moet er sprake zijn van lijdensdruk door de overmatige slaperigheid of van beperkingen in zijn functioneren. De slaperigheid komt ook niet uitsluitend voor bij een andere slaapstoornis, bijvoorbeeld narcolepsie (onbedwingbare slaap/plots in slaap vallen). Het is ook niet het gevolg van het gebruik van middelen, zoals drugs of geneesmiddelen, of een symptoom van een andere psychische aandoening. Veel slapen en zich de hele dag suf en slaperigheid voelen, kan bijvoorbeeld ook een symptoom zijn van een depressie. Dan is er geen sprake van een slaapstoornis.
Hoe vaak komt hypersomnia voor?
Exacte cijfers zijn niet bekend. Periodes van veel slapen, oververmoeidheid en slaperigheid overdag en moeilijk wakker worden komen heel vaak voor. Bij ongeveer 5% van de bevolking neemt dit de vorm aan van een slaapstoornis.
Hoe wordt hypersomnia behandeld?
Bij de behandeling van overmatige slaperigheid kunnen medicijnen voorgeschreven worden tegen de slaperigheid, maar een psychologische behandeling geniet de voorkeur. Een psycholoog kan een leefstijladvies geven met betrekking tot de slaapgewoonten, voeding en beweging. De verdere behandeling hangt af van de problemen die ermee samengaan. Zo kan een psycholoog helpen om de werksituatie zo aan te passen dat iemand beter kan functioneren. Slaapstoornissen komen vaak voor in combinatie met depressiviteit, angst, burn-out, of cognitieve veranderingen, die ook in het behandelplan moeten worden opgenomen. Ook is het een risico voor het overmatige gebruik van middelen, waar aandacht voor moet zijn om dit te voorkomen.
Heb je last van extreme slaap? Raadpleeg een psycholoog voor advies.
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
