Wanneer zullen ze ontdekken dat ik dit niet kan? Hoezo ben ik hier de deskundige? Wat doe ik hier eigenlijk? Ik ben absoluut ongeschikt voor deze taak en het feit dat ik op deze plek zit is gewoon een misverstand. Sterker nog: ik heb anderen laten geloven dat ik de juiste persoon ben voor deze baan en ze zullen daar snel achter komen…
Wat is Imposter Syndroom?
Iemand met het Imposter Syndroom, ofwel bedriegerscomplex, heeft de hardnekkige gedachte dat hij of zij anderen misleidt op het vlak van de eigen deskundigheid. Het komt er in het kort op neer dat iemand denkt niet over de juiste kwaliteiten te bezitten, terwijl diegene wel degelijk competent is. Het syndroom wordt niet beschouwd als een psychische stoornis en staat ook niet als zodanig in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Het is wel een hele nare overtuiging en iemand kan er in het dagelijkse leven veel last van hebben. Aan de basis van het bedriegerscomplex ligt de diepe angst om niet goed genoeg te zijn.
Wat zijn de oorzaken?
Het Imposter Syndroom kan bijvoorbeeld veroorzaakt zijn door je opvoeding. Misschien heb je thuis weinig steun en liefde ervaren of waren je ouders juist overdreven beschermend? Het is goed mogelijk dat je je daardoor op latere leeftijd onzeker voelt over je eigen capaciteiten of zelfs denkt dat je er niet toe doet.
Ook mensen die behoren tot een groep die vaak gediscrimineerd wordt vanwege afkomst, geloof, geaardheid of gender kunnen gaan twijfelen aan hun eigen kunnen. En dat speelt ook bij positieve discriminatie: want waarderen mensen je nu om je kwaliteiten of omdat je tot een minderheid behoort? Tenslotte komt het syndroom begrijpelijkerwijs ook vaker voor bij personen die vroeger zijn gepest en daardoor een minderwaardigheidsgevoel ontwikkelden.
Een inkijkje in het bedriegershoofd
Hoe je in het dagelijks leven tegen je bedriegerscomplex aanloopt, kan voor iedereen verschillend zijn. We geven je een paar inkijkjes in hoe het kan voelen:
- Ik werk gewoon extra hard. Zo zullen ze minder snel ontdekken dat ik het niet (aan)kan. Ik bereid me voor tot in de kleinste details. Het lijkt alleen of het nooit goed genoeg is. Ik voel me constant moe en overwerkt.
- Als ik succes heb of een complimentje krijg; dan weet ik dat ik gewoon geluk heb gehad. Bovendien heb ik hulp gehad van anderen en daardoor was het natuurlijk succesvol. Alleen had ik het nooit zo gekund.
- Ik doe wat van me gevraagd wordt en probeer zo goed mogelijk aan te voelen wat de ander wil. Daar haak ik op in en probeer er dan nog een schepje bovenop te doen. Eigenlijk ben ik een beetje een people pleaser. Ik doe het vooral voor de ander. Ondertussen vergeet ik steeds meer wie ik zelf nou eigenlijk ben en wat ik wel en niet kan.
- Ik gebruik mijn humor of charme om waardering te krijgen van anderen. Het gekke is alleen dat als ik die erkenning vervolgens krijg, ik me er helemaal niet goed bij voel. Ik weet zeker dat ik dan dat compliment krijg, omdat ze aardig voor me willen zijn en niet om dat ik ergens goed in ben.
- Het is belangrijk dat ik niet te zelfverzekerd overkom. De afwijzing die ongetwijfeld komt, vind ik dan nog erger. Dus doe ik onzeker of presteer ik onder mijn kunnen.
- Iedereen kan wat ik kan. Het is geen moeilijk of intelligent werk. Het stelt niets voor.
- Ik denk dat iedereen wel weet dat ik dit niet kan. En als ze het nog niet weten, dan komen ze er snel genoeg achter. Daar voel ik me behoorlijk onzeker en gestrest over.
Deze ondermijnende gedachten zijn er continu. Doodvermoeiend. En daarom ontwikkel je strategieën om ontmaskering te voorkomen. Je gaat taken vermijden, uitstellen of gewoon niet afmaken. Je verschuilt je achter een stoere, cynische houding of je maakt overal een grap van. Je zoekt troost door veel te shoppen, te drinken, veel te sporten of medicijnen te gebruiken. Of je kiest er specifiek voor om onder je niveau te werken, zodat je nooit zult tegenvallen. Al deze beschermingsmechanismen hebben een destructief karakter. Op de lange termijn kun je er zelfs ziek van worden of andere problemen door krijgen.
Wat kun je eraan doen?
Het is mogelijk om iets te doen aan die kritische gedachten. Probeer goed voor je lijf te zorgen. Eet gezond en zorg voor voldoende slaap. Neem ruimte voor ontspanning. Doe de dingen waar je echt blij van wordt. Ga naar buiten om te wandelen, probeer yoga of meditatie. Kruip op de bank met een mooi boek of fijne podcast. Maak tijd voor vrienden. Zo kun je je hart luchten en gewoon lol maken.
Samen met een deskundige psycholoog kun je ook op zoek gaan naar de oorzaken voor je onzekerheid. Waar ben je precies bang voor en hoe kun je juist de confrontatie met jouw angsten aangaan? Je psycholoog helpt je om negatieve gedachten te leren herkennen en er anders mee om te gaan. Via praktische oefeningen (vaak schrijfoefeningen) en specifieke therapieën kun je van je klachten afkomen en weer gezond naar jezelf kijken.
Wil je af van die kritische stem in je hoofd? Onze psycholoog staat voor je klaar. Plan vrijblijvend een adviesgesprek in of neem direct contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht
