De sociale leertheorie van Albert Bandura is een van de meest invloedrijke theorieën binnen de psychologie. In tegenstelling tot het klassieke behaviorisme, dat vooral uitgaat van leren door beloning en straf, stelt de sociale leertheorie dat mensen ook leren door simpelweg te kijken naar anderen. Oftewel: we leren via observatie, imitatie en modelgedrag.
Wat is de sociale leertheorie?
Volgens Bandura leren mensen niet alleen door directe ervaring, maar ook door anderen te observeren. Als je ziet dat iemand anders beloond wordt voor bepaald gedrag, vergroot dat de kans dat jij dat gedrag ook gaat vertonen. Dit noemen we modelleren. Het tegenovergestelde geldt ook: als je ziet dat iemand gestraft wordt voor bepaald gedrag, neem je die actie waarschijnlijk niet over.
Een bekend experiment van Bandura is het Bobo doll-experiment. In dit onderzoek zagen kinderen hoe een volwassene een opblaaspop (de “Bobo doll”) agressief behandelde. Later werden deze kinderen in een ruimte gezet met dezelfde pop. Kinderen die het agressieve gedrag hadden gezien, waren veel eerder geneigd om de pop ook te slaan of te schoppen. Dit toonde aan dat gedrag kan worden aangeleerd door simpelweg te kijken naar een ander – zonder dat er directe beloning of straf aan te pas komt.
Vier elementen van de sociale leertheorie
Bandura beschreef vier kernprocessen die bepalen of observatie leidt tot leren:
-
Aandacht – Je moet het gedrag opmerken. Aandacht wordt beïnvloed door factoren als interesse, emotionele toestand en opvallendheid van het model.
-
Retentie (onthouden) – Je moet het gedrag kunnen onthouden om het later na te bootsen.
-
Reproductie – Je moet fysiek en mentaal in staat zijn om het gedrag uit te voeren.
-
Motivatie – Je moet een reden hebben om het gedrag te vertonen. Beloning (direct of indirect) speelt hier vaak een rol.
De rol van zelfeffectiviteit
Een belangrijk onderdeel van Bandura’s theorie is het concept van zelfeffectiviteit: het geloof in je eigen kunnen om bepaald gedrag succesvol uit te voeren. Als je denkt dat je iets kunt, is de kans groter dat je het probeert én volhoudt. Zelfeffectiviteit speelt een grote rol in motivatie, leerprestaties en gedragsverandering.
Toepassingen
De sociale leertheorie wordt veel toegepast in onderwijs, opvoeding, media en therapie. In de klas kunnen leraren fungeren als positieve modellen, terwijl reclames gebruik maken van bekende personen om gedrag (zoals het kopen van een product) te stimuleren. Ook in de gedragstherapie wordt de theorie gebruikt om cliënten nieuw, gewenst gedrag aan te leren door voorbeeldgedrag te tonen.
In het kort
De sociale leertheorie laat zien dat leren veel meer is dan het reageren op beloningen of straffen. Mensen zijn actieve waarnemers van hun omgeving en leren voortdurend van elkaar. Bandura’s werk heeft onze kijk op menselijk gedrag blijvend veranderd – en benadrukt de kracht van voorbeeldgedrag.
Lees hier hoe psycholoog.nl werkt. Je kunt een gratis adviesgesprek inplannen of direct contact met ons opnemen.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht
