Dissociatie wordt vaak verkeerd begrepen. Veel mensen denken dat het een zeldzaam of vreemd fenomeen is, maar in werkelijkheid is het een veelvoorkomende psychologische reactie op overweldigende stress of trauma. Dissociatie kan variëren van kleine alledaagse momenten, zoals dagdromen tijdens een saaie vergadering, tot intense ervaringen waarbij iemand zich los voelt van zijn lichaam of herinneringen. Maar waarom gebeurt dit, en waarom juist na trauma?
Wat is dissociatie?
Dissociatie is een mechanisme waarbij de verbinding tussen gedachten, gevoelens, herinneringen of het gevoel van het eigen lichaam tijdelijk wordt verstoord. Het is alsof de geest een beschermende muur optrekt tussen de pijnlijke ervaring en het bewuste zelf.
Voorbeelden zijn:
-
Jezelf van buitenaf zien, alsof je naar je eigen leven kijkt.
-
Het gevoel hebben dat de wereld om je heen onwerkelijk is.
-
Moeite hebben om gebeurtenissen volledig te herinneren.
Dissociatie als noodrem
Wanneer iemand een traumatische gebeurtenis doormaakt, bijvoorbeeld misbruik, een ongeluk of geweld, kan het zenuwstelsel overspoeld raken door stress. In zulke situaties treedt dissociatie op als een psychologische noodrem.
Als vechten of vluchten niet mogelijk is, biedt dissociatie een derde optie: ontkoppeling. Het lichaam en brein “verdoven” de pijn door het bewustzijn af te sluiten van de directe ervaring. Dit kan levensreddend zijn, omdat het helpt om de gebeurtenis op dat moment te doorstaan zonder volledig te bezwijken onder de angst of pijn.
Korte vs. lange termijn
Op de korte termijn kan dissociatie dus helpen overleven. Op de lange termijn kan het echter problematisch worden. Veel mensen die herhaaldelijk trauma hebben meegemaakt, zoals bij chronisch misbruik, ontwikkelen een gewoontepatroon van dissociatie. Dit kan leiden tot:
-
geheugenproblemen;
-
moeite met emoties herkennen of reguleren;
-
een gevoel van vervreemding van zichzelf of anderen.
Bij sommige mensen kan dit zelfs uitgroeien tot dissociatieve stoornissen, zoals depersonalisatie-/derealisatiestoornis of dissociatieve identiteitsstoornis (DIS).
De rol in therapie
In therapie is het belangrijk dissociatie te begrijpen als een overlevingsstrategie, niet als zwakte of “gek gedrag”. Door deze reactie te erkennen, ontstaat er ruimte voor compassie en herstel. Behandelingen zoals traumagerichte cognitieve gedragstherapie, EMDR of somatische therapieën helpen cliënten stap voor stap meer verbinding te maken met hun emoties en lichaam, zonder overspoeld te raken.
Tot slot
Dissociatie is dus geen defect van de geest, maar een slim mechanisme dat ons kan beschermen tegen overweldigend gevaar. Het probleem ontstaat pas wanneer het blijvend wordt ingezet in situaties die geen directe bedreiging meer vormen. Door dissociatie te zien als een oorspronkelijk beschermende reactie, kunnen we beter begrijpen hoe diep trauma het menselijk brein beïnvloedt, en hoe herstel begint bij erkenning van die overlevingskracht.
Wil je aan de slag met de klachten die je ervaart? Neem dan contact op door middel van het inplannen van een gratis adviesgesprek of door ons direct te bellen via 085 273 3339.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
