Iedereen kent het gevoel: je staat op het punt een presentatie te geven, of een belangrijk gesprek te voeren, en plots lijkt je hoofd leeg. Namen, feiten of woorden die je net nog wist, verdwijnen. Dit fenomeen heeft alles te maken met de invloed van stresshormonen op het werkgeheugen.
Wat is het werkgeheugen?
Het werkgeheugen is het deel van ons brein dat tijdelijk informatie vasthoudt en bewerkt. Je gebruikt het om een telefoonnummer te onthouden, een zin af te maken of een gesprek te volgen. Het werkt als een mentale “notitieblok”, maar met beperkte capaciteit. En juist dat maakt het gevoelig voor stress.
Wat gebeurt er bij stress?
Wanneer je stress ervaart, activeert je lichaam het hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as). Hierdoor komen stresshormonen vrij, vooral cortisol en adrenaline. Op korte termijn helpen deze stoffen je alert te blijven: je hartslag stijgt, je ademhaling versnelt en je aandacht vernauwt zich op wat urgent lijkt.
Dat is handig in levensbedreigende situaties, maar in een werkomgeving of tijdens een examen kan dit systeem je juist parten spelen.
Hoe cortisol het brein beïnvloedt
Cortisol heeft directe invloed op de prefrontale cortex, het hersengebied dat verantwoordelijk is voor plannen, concentreren en het werkgeheugen. Een matige hoeveelheid cortisol kan prestaties tijdelijk verbeteren, maar bij te veel stress gebeurt het tegenovergestelde:
-
De prefrontale cortex wordt minder actief.
-
De hippocampus, betrokken bij geheugenopslag, raakt ontregeld.
-
De amygdala (het angstcentrum) neemt de regie over, waardoor het brein in een overlevingsstand komt.
Het gevolg: het rationele denken maakt plaats voor instinctieve reacties. Je “bevriest” mentaal.
Waarom het tijdelijk is
Gelukkig is dit effect meestal tijdelijk. Zodra het stressniveau daalt, herstelt het werkgeheugen zich. Toch kan chronische stress leiden tot langdurige veranderingen in de hersenen, waarbij de prefrontale cortex verzwakt en het geheugen structureel minder efficiënt wordt. Daarom is regelmatig herstel cruciaal.
Wat helpt om het werkgeheugen te beschermen?
-
Ademhalingsoefeningen: Langzaam en diep ademen activeert het parasympatisch zenuwstelsel, wat cortisol verlaagt.
-
Voorbereiding: Door herhaling en oefening automatiseer je informatie, zodat je minder afhankelijk bent van je werkgeheugen onder druk.
-
Mindfulness en ontspanning: Deze technieken versterken de prefrontale cortex en helpen bij het reguleren van stressreacties.
-
Slaap: Tijdens slaap wordt cortisol afgebouwd en consolideert het geheugen informatie.
-
Herwaardering van stress: Onderzoek toont aan dat het zien van stress als een hulpbron (in plaats van een bedreiging) de fysiologische reactie kan verzachten.
In het kort
Stress is niet per definitie de vijand, het stelt ons in staat te presteren. Maar als stresshormonen te lang of te intens aanwezig zijn, kan het brein letterlijk “blokkeren”. Het begrijpen van dit mechanisme helpt ons om mild te zijn voor onszelf in zulke momenten: je vergeet niets omdat je dom bent, maar omdat je brein even ruimte nodig heeft om te herstellen.
Wil je aan de slag met de klachten die je ervaart? Neem dan contact op door middel van het inplannen van een gratis adviesgesprek of door ons direct te bellen via 085 273 3339.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
