Angst is een normale menselijke reactie, maar soms kan die angst buitensporig worden. Denk aan iemand die in paniek raakt bij het zien van een spin, of niet durft te vliegen ondanks een verlangen om te reizen. In zulke gevallen kan systematische desensitisatie, een klassieke gedragstherapeutische techniek, helpen om die angst geleidelijk te verminderen.
De oorsprong van systematische desensitisatie
Systematische desensitisatie werd in de jaren vijftig ontwikkeld door de Zuid-Afrikaanse psychiater Joseph Wolpe. Zijn werk was gebaseerd op het idee dat angst een aangeleerde reactie is, en dus ook weer kan worden afgeleerd. Wolpe combineerde principes uit het klassieke conditioneren van Pavlov met ontspanningstechnieken, om mensen te leren hun angstreactie te vervangen door een gevoel van kalmte.
Hoe het werkt
De kern van systematische desensitisatie is dat iemand stap voor stap wordt blootgesteld aan de bron van zijn angst, terwijl hij tegelijkertijd leert ontspannen.
Het proces verloopt in drie fasen:
-
Ontspanning aanleren
De cliënt leert eerst technieken zoals diepe ademhaling, progressieve spierontspanning of visualisatie. Deze dienen als tegenreactie op spanning: je kunt niet tegelijkertijd ontspannen én angstig zijn. -
Opstellen van een angsthiërarchie
Samen met de therapeut maakt de cliënt een lijst van situaties die angst oproepen, van minst tot meest beangstigend. Bijvoorbeeld: denken aan een spin, een spin op een foto zien, een spin van dichtbij bekijken, en uiteindelijk een spin aanraken. -
Geleidelijke blootstelling
De cliënt stelt zich vervolgens stap voor stap bloot aan deze situaties, beginnend bij de minst angstige. Zodra hij merkt dat de angst afneemt, gaat hij pas naar de volgende stap. Door herhaalde blootstelling in een ontspannen toestand verliest de angst zijn kracht.
Waarom het werkt
Systematische desensitisatie berust op het principe van wederzijdse inhibitie: angst en ontspanning kunnen niet tegelijk bestaan. Door herhaaldelijk de angstige prikkel te koppelen aan ontspanning, dooft de angstreactie uit.
Daarnaast leert de cliënt dat de gevreesde situatie niet zo bedreigend is als gedacht. Dit proces heet extinctie en vormt de kern van veel moderne gedragstherapieën.
Toepassing in de praktijk
De methode wordt vooral gebruikt bij specifieke fobieën, zoals angst voor dieren, hoogtes, naalden of vliegen. Tegenwoordig wordt het vaak gecombineerd met cognitieve technieken (zoals het uitdagen van irrationele gedachten) of virtuele exposure, waarbij cliënten in een veilige digitale omgeving worden geconfronteerd met hun angst.
Het verschil met exposure in de praktijk
Hoewel systematische desensitisatie en exposuretherapie beide gericht zijn op blootstelling aan angst, ligt het accent bij desensitisatie op ontspanning en geleidelijke opbouw. Exposure daarentegen richt zich op directe confrontatie zonder gebruik van ontspanningstechnieken.
In het kort
Systematische desensitisatie is een gestructureerde en effectieve manier om angst te verminderen. Door stap voor stap de confrontatie aan te gaan en ontspanning aan te leren, krijgen mensen weer controle over hun angstreacties. Het is een mooi voorbeeld van hoe gedragsverandering niet draait om wilskracht, maar om herhaalde, veilige ervaringen die het brein leren dat angst niet altijd nodig is.
Wil je aan de slag met de klachten die je ervaart? Neem dan contact op door middel van het inplannen van een gratis adviesgesprek of door ons direct te bellen via 085 273 3339.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
