Wat is een schizotypische persoonlijkheid in het kort?
Een schizotypische persoonlijkheid wordt gekenmerkt door:
- Angst en aanhoudende achterdochtigheid;
- Ongemak in het bijzijn van anderen;
- Vreemde overtuigingen en/of ideeën met soms een excentrieke verschijning;
Mensen met een schizotypische persoonlijkheid laten vaak ongepaste emoties zien of zijn erg beperkt in hun emoties.
Het gedrag begint in de jongvolwassenheid en is aanwezig in verschillende situaties.
Ongeveer 0.1% tot 3% van de algemene bevolking zou kampen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis.
Wat is een schizotypische persoonlijkheidsstoornis?
Mensen met een schizotypische persoonlijkheid zijn vaak erg angstig en achterdochtig. Dit is aanhoudend aanwezig en gaat vaak gepaard met paranoïde overtuigingen of ideeën. Ze kunnen bijvoorbeeld denken dat mensen over hun praten, zoals presentatoren in een televisieprogramma of alle mensen in een bus. Ook magisch denken komt veel voor bij mensen met een schizotypische persoonlijkheid met de overtuiging dat dingen te beïnvloeden zijn met gedachten, gedrag, ideeën of woorden.
Daarnaast vertonen schizotypische mensen vaak emoties die afwijkend zijn van de emoties die worden verwacht in bepaalde situaties, of ze zijn erg beperkt in hun emoties waardoor ze kil of vlak over kunnen komen.
Vaak is het lastig om te communiceren met schizotypische mensen omdat ze zich in een belevingswereld bevinden die afwijkt van wat als standaard wordt ervaren. Gesprekken met schizotypische mensen worden vaak als verwarrend, te gedetailleerd of moeilijk ervaren. Mensen met een schizotypische persoonlijkheid voelen zich vaak onbegrepen en hebben moeite met het aangaan van (hechte) relaties. Ook kan het lastig voor ze zijn om te werken.
Wat zijn kenmerken van een schizotypische persoonlijkheidsstoornis?
Er is sprake van een schizotypische persoonlijkheid als er diepgaande patronen van sociale en interpersoonlijke tekortkomingen aanwezig zijn, waarbij er sprake is van veel ongemak met een verminderd vermogen in het aangaan van hechte relaties en in perceptuele en/of cognitieve verdraaiingen en opvallend gedrag. Deze patronen beginnen op jongvolwassen leeftijd en komt tot uiting in uiteenlopende situaties, zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende kenmerken:
- Ideeën van referentie, uitgezonderd van wanen van referentie, waarbij iemand bijvoorbeeld denkt dat iedereen in de bus over hem of haar aan het praten is;
- Heeft vage overtuigingen, of last van magisch denken, dat invloed heeft op het gedrag en wat niet overeenkomt met de subculturele normen;
- Heeft ongewone perceptuele ervaringen waarbij soms ook lichamelijke illusies;
- Spraak en denken is vreemd, bijvoorbeeld erg vaag, metaforisch, te uitgebreid of erg gestereotypeerd;
- Wantrouwend of paranoïde ideeën;
- Sprake van ongepaste of beperkte emoties;
- Gedrag of vertoning is vreemd, excentriek of ongewoon;
- Een gebrek aan hechte vrienden of andere vertrouwenspersonen dan familieleden;
- Overmatige sociale angst dat niet vermindert naarmate iemand steeds bekender wordt en lijkt eerder samen te hangen met paranoïde angsten dan met negatieve zelf-evaluaties.
Wat zijn oorzaken van een schizotypische persoonlijkheidsstoornis?
Er is geen eenduidige verklaring voor het ontstaan van een schizotypische persoonlijkheid. Het is een complexe stoornis die (waarschijnlijk) een complexe ontwikkeling kent via genen, opvoeding en omgeving. Doordat mensen met een schizotypische persoonlijkheid vaak moeite hebben met het zoeken naar hulp kan er weinig onderzoek worden gedaan naar de ontstaanswijze van deze persoonlijkheid.
Hoe vaak komt een schizotypische persoonlijkheidsstoornis voor?
Ongeveer 0.1% tot 3% van de algemene bevolking zou kampen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis.
Hoe wordt een schizotypische persoonlijkheidsstoornis behandeld?
Mensen met een schizotypsiche persoonlijkheid vinden het vanwege hun wantrouwen naar anderen vaak lastig om hulp te zoeken bij de klachten die ze ervaren. Hierdoor is het ook lastig om te onderzoeken wat voor behandeling effectief is voor mensen met een schizotypische persoonlijkheid.
De meest gebruikte behandeling is tegenwoordig het gebruik van medicatie, zoals antipsychotica. Deze antipsychotica helpen vaak bij het verminderen van de achterdochtigheid en afwijkende overtuigingen.
Bovendien kan iemand baat hebben aan cognitieve gedragstherapie, psychotherapie of schematherapie waarbij de focus ligt op het inzicht krijgen in de hardnekkige patronen, emoties en sociaal contact. Dit richt zich ook vaak op de angst, afstandelijkheid naar anderen en de achterdochtigheid.
Hoe zit het precies met stoornissen beschreven in de DSM-5?
Wanneer jij verzekerde zorg krijgt (zorg die valt onder de basisverzekering) is een van de voorwaarden dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.
Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.
Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen.
Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.
