"Waarom moet mij dit alweer overkomen?'', "Ik heb altijd zo'n pech" en ''Het is nou eenmaal zo" kunnen uitspraken zijn van iemand in een slachtofferrol. Het kan dat je dit herkent bij jezelf of bij mensen uit je omgeving. Het aannemen van deze rol kan een veilig gevoel geven maar tegelijkertijd wel beperkingen opleggen.
Slachtofferrol
Het is een erg natuurlijk proces om in tijden van rouw, spannende situaties of stress in een slachtofferrol te schieten. In deze rol zal je de narigheid van een situatie afschrijven aan externe factoren. Zo distantieer je jezelf van verantwoordelijkheid. Dit kan je op dat moment helpen om de situatie te doorkomen. Echter, zodra de situatie verandert en jouw reactie daarop niet, kan het voorkomen dat je blijft hangen in deze slachtofferrol. Dit kan nare gevolgen en zelfs beperkingen hebben voor jezelf of jouw omgeving.
Zo kan je een probleem-oriëntatie ontwikkelen: met zo'n oriëntatie zie je alleen nog maar problemen in en is het lastig om oplossingen te zien en accepteren. Dit zal leiden tot een vicieuze cirkel waardoor het moeilijk wordt om uit de probleem-oriëntatie te stappen. Je beperkt jezelf er dan in om bijvoorbeeld een nieuwe uitdaging aan te gaan doordat je het idee hebt dat dit toch niet gaat lukken.
Er zijn twee verschillende soorten slachtoffers te identificeren. Enerzijds zijn dat slachtoffers die onvrijwillig de positie van slachtoffer toegediend kregen. Dit komt door gedwongen omstandigheden die buiten hun eigen macht liggen. Daarnaast heb je de zogeheten 'vrijwillige slachtoffers'. Deze rol wordt meestal aangenomen naar aanleiding van een voorbeeld (denk aan ouders die ook de slachtofferrol innamen). Voornamelijk de tweede soort heeft moeite met het nemen van eigen verantwoordelijkheid. De vrijwillige slachtoffers kunnen in een slachtofferrol schieten door hun beschadigde vertrouwen. Dit kan gaan om vertrouwen in zichzelf of anderen. Hierdoor krijgen ze het idee geen grip te hebben op hun eigen leven, waardoor het veiliger aan kan voelen om de rol van slachtoffer aan te nemen.
Doorbreken
Zoals hierboven genoemd komt het voor dat slachtoffers in een vicieuze cirkel terecht komen. Verantwoordelijkheid nemen is cruciaal om een slachtofferrol te kunnen doorbreken en uit deze vicieuze cirkel te stappen. Maar dit kan erg lastig zijn, dus hoe doe je dat precies? Wij geven een paar tips:
- Zodra je merkt dat er een negatieve gedachte opkomt, zoals 'dat gaat mij niet lukken', ga dan na of hier bewijs voor is. Bedenk of dit je echt daadwerkelijk niet gaat lukken, of dat je het wel een poging kan geven. De ellendigheid die deze gedachte aanwakkert kan namelijk in je hoofd zitten in plaats van dat het de werkelijkheid is. Schrijf het bewijs bijvoorbeeld op, zodat je later terug kan kijken of de bewijsstukken echt waar zijn.
- Focus op positieve zaken. Dit klinkt als een cliché, maar die zijn er uiteindelijk niet voor niets. Wanneer je de nadruk legt op positieve aspecten, zullen de negatieve gedachten minder ruimte krijgen.
- Zoek naar oplossingen om de situatie te verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld door jouw geluk uit iets nieuws te halen, zoals een hobby of sport. Daarnaast kan je er ook over nadenken om met een psycholoog in gesprek te gaan. Deze kan jou helpen om uit de vicieuze cirkel van negativiteit te stappen en jouw vertrouwen te herstellen.
Een slachtoffer in jouw omgeving
Hoe kan je omgaan met iemand die een slachtofferrol aanneemt? Dan is het allereerst belangrijk om deze rol te herkennen bij anderen. Slachtoffers die deze rol hebben aangenomen kunnen op het eerste oog overkomen als pessimisten. Ze zien alles negatief in en denken door alles en iedereen slecht behandeld te worden. Ook bedenken slachtoffers vaak smoesjes om de schuld ergens van bij zichzelf weg te halen. Het nemen van persoonlijke verantwoordelijkheid ontbreekt bij hen. Ze zullen situaties vaak afschrijven op onmacht.
Als iemand in jouw omgeving deze kenmerken laat zien, kan het zijn dat de irritaties hoog oplopen. Het is in dat geval belangrijk om jouw grenzen aan te geven aan deze persoon. Ga niet mee in de negativiteit die de ander uit, maar probeer het juist om te draaien. Belicht het positieve aspect van bepaalde zaken. Ook kan je samen met diegene zoeken naar een oplossing voor de negativiteit die het slachtoffer benoemt. Dat kan bijvoorbeeld door erover in gesprek te gaan met een psycholoog.
Heb jij last van de slachtofferrol waarin je je bevindt? Of weet je niet hoe je moet omgaan met iemand die deze rol heeft aangenomen? Dan kan het helpen om hier met een psycholoog over in gesprek te gaan. Je kunt vrijblijvend contact met ons opnemen om de mogelijkheden te bespreken. Dit kan door middel van het inplannen van een adviesgesprek of door direct contact op te nemen met ons.
Meer blogs lezen? Ga terug naar het overzicht.
