ADHD

Wat is ADHD in het kort?

• ADHD is een stoornis in de ontwikkeling waarbij er sprake is van aandachtstekort en hyperactiviteit
• ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In het Nederlands heet het aandachtsdeficiëntie-/ hyperactiviteitsstoornis
• Kinderen met ADHD kunnen moeilijk hun aandacht en concentratie ergens bij houden, en ze kunnen druk en impulsief zijn
• Dit gedrag past niet bij de leeftijd, en houdt minstens een half jaar aan
• Sommige symptomen zijn al vóór het 12e jaar aanwezig
• 1 op de 20 kinderen en 1 op de 40 volwassenen heeft ADHD
• Met therapie kun je goed leren omgaan met ADHD. Artsen raden het gebruik van medicatie af

Wat is ADHD?

ADHD is een stoornis in de ontwikkeling waarbij er sprake is van aandachtstekort en hyperactiviteit. Het staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In het Nederlands heet het aandachtsdeficiëntie-/ hyperactiviteitsstoornis.

Kinderen of volwassenen met ADHD hebben vaak moeite om voor langere tijd hun aandacht bij hun huiswerk, een boek of een lezing te houden. Dat blijkt niet alleen op school of op het werk maar eigenlijk altijd.

Hyperactief en impulsief gedrag komt vaak voor bij mensen met ADHD. Bij kinderen uit hyperactiviteit zich in friemelen, draaien op de stoel, van hun plek gaan en rennen en klimmen op momenten waarop dat eigenlijk niet gepast is. Concentreren gaat alleen makkelijker wanneer er een grote interesse voor iets bestaat, zoals het lezen van stripboeken. Ouders merken vaak al vroeg op dat hun kind drukker is dan andere kinderen. Als een kind nog klein is past het echter ook vaak bij de leeftijd. Soms is het kind vanuit het oogpunt van de ouder druk, maar heeft het in werkelijkheid geen ADHD. Er vindt daarom altijd eerst diagnostisch onderzoek plaats om te onderzoeken of er sprake is van ADHD. Meestal wordt de diagnose pas na het zesde jaar gesteld.

Wanneer iemand met ADHD ouder wordt, gaat de hyperactiviteit meer naar de achtergrond. De onoplettendheid blijkt dan meer uit een innerlijke onrust waardoor concentreren moeilijk is. Je hebt moeite met plannen en organiseren. Dat kan erg lastig zijn in het dagelijks leven. Op school en in werksituaties is vaak juist veel organisatie en planning vereist

In veel gevallen gaat ADHD samen sociale problemen, verminderde schoolprestaties bijvoorbeeld of mindere prestaties op het werk. Als iemand helemaal geen problemen in het dagelijks leven ervaart, is een behandeling niet nodig.

Wat is het verschil tussen ADHD en ADD?

ADD is een subtype van ADHD waarbij iemand ook last heeft van een aandachttekort, maar er geen sprake is van hyperactiviteit. Iemand heeft dus vaak last van veel gedachten in zijn of haar hoofd en concentratieproblemen. Verder kunnen mensen met ADD kenmerken hebben, zoals moeite met plannen, dingen afmaken, luisteren, administratieve taken en prioriteiten stellen. 

Wat zijn soorten ADHD?

ADHD uit zich in verschillende vormen. Bij het ene kind staan de concentratieproblemen op de voorgrond, en bij het andere kind de hyperactiviteit. Er worden drie typen onderscheiden:

Bij een onoplettend beeld is er vooral sprake van een aandachtstekort. Hyperactief en impulsief gedrag komt dan niet of minder voor.

Bij een hyperactief-impulsief beeld is er vooral sprake van teveel lichamelijke activiteit.

Bij een gecombineerd beeld is er sprake van zowel onoplettendheid als hyperactiviteit en/of impulsiviteit.

Wat zijn symptomen en kenmerken van ADHD voor volwassenen en kinderen?

Als je voldoet aan minstens 5 onderstaande symptomen van aandacht tekort of minstens 5 van hyperactiviteit, is de kans groot dat je ADHD hebt. Bij kinderen en jongeren onder de 17 jaar geldt een minimum van 6 symptomen. Deze symptomen moeten minstens een half jaar hinderlijk aanwezig zijn. Het gaat om de volgende symptomen :

Aandacht tekort:

1. Moeite met focussen op details, of slordigheid
2. Aandacht niet kunnen vasthouden
3. Snel afgeleid
4. Niet luisteren naar wat anderen zeggen
5. Kan moeilijk instructies opvolgen, niks afmaken
6. Problemen met het organiseren van taken
7. Taken vermijden
8. Dingen kwijtraken
9. Vergeetachtig tijdens dagelijkse bezigheden

Hyperactiviteit en impulsiviteit

1. Erg beweeglijk met handen of voeten, veel draaien op de stoel
2. Vaak opstaan als je moet blijven zitten
3. Rondrennen, klimmen; Rusteloosheid
4. Moeilijk rustig spelen (kinderen) of ontspannen (volwassenen)
5. Vaak ‘in de weer’ of ‘doordraven’
6. Buitensporig veel praten
7. Moeite om op de beurt te wachten
8. Anderen storen of in de rede vallen

Herken je je in 5 of meer van de tekenen van aandacht tekort of van hyperactiviteit en impulsiviteit? Dan is de kans aanwezig dat je ADHD hebt.

Herken je je maar in een paar van de symptomen? Veel mensen met ADHD hebben ook last van andere klachten, en veel van deze symptomen komen ook voor bij andere aandoeningen. Als de tekenen van ADHD die je ervaart ook onder een andere stoornis vallen, kan het zijn dat die stoornis je situatie beter verklaart:

• De helft van de kinderen met ADHD voldoet ook aan de criteria voor de norm-overschrijdende gedragsstoornis. Hierbij heeft een kind last van agressie, vernielt eigendommen, liegt of steelt.
• ADHD kan samengaan met autisme. Symptomen die op elkaar lijken kunnen voor verwarring zorgen. In beide gevallen kan de sociale omgang lastig zijn, maar door verschillende oorzaken. Een voorbeeld hiervan is het volgende: een kind met autisme krijgt een woede-uitbarsting omdat een situatie anders verloopt dan hij of zij had verwacht. Een kind met ADHD krijgt een woede-uitbarsting omdat hij of zij impulsief is en gevoelens eruit gooit zonder er bij na te denken. De boosheid ziet er misschien hetzelfde uit maar heeft verschillende oorzaken.
• ADHD kan ook samengaan met een depressie, angststoornis, of persoonlijkheidsstoornis.
• Als je de kenmerken van ADHD alleen ervaart tijdens een psychotische of schizofrene periode, is de kans groot dat je geen ADHD hebt.

Hoe vaak komt ADHD voor?

Uit bevolkingsonderzoek blijkt dat in de meeste culturen ongeveer 1 op de 20 kinderen en 1 op de 40 volwassenen ADHD heeft. De kenmerken zijn er al in de kindertijd, vóór twaalfjarige leeftijd. Het kan zijn dat je sinds kort merkt dat je moeite hebt met aandacht of dat je kenmerken van hyperactiviteit vertoont. Veel mensen komen er pas op latere leeftijd achter dat ze last hebben (en hadden) van ADHD.

Hoe ziet de behandeling voor ADHD en ADD eruit?

Met therapie kun je goed leren omgaan met ADHD. Artsen raden het gebruik van medicatie voor ADHD en ADD af. Dit is anno 2017 ook de nieuwe richtlijn.

Er zijn meerdere mogelijkheden tot behandeling. In de eerste plaats kan een psycholoog jou (of je kind) helpen om de symptomen van ADHD die je ervaart beter te begrijpen. In het geval van kinderen tot een jaar of acht zal deze hulp voornamelijk verlopen via de ouders. Later richt een psycholoog zich steeds meer tot het kind zelf. Daarnaast is een belangrijk aspect van de behandeling: hoe ga je om met moeilijkheden in het dagelijks leven? Hulp hierbij kan als eerste plaatsvinden in de vorm van psycho-educatie. Tijdens psycho-educatie geeft een psycholoog je voorlichting en advies met betrekking tot de ADHD. Door aandacht tekort en hyperactiviteit hebben mensen bijvoorbeeld veel moeite met plannen en organiseren. Je krijgt dan bijvoorbeeld tips om het overzicht te bewaren over je financiën, of maakt samen met de psycholoog een stappenplan om een doel te bereiken. Ook kan cognitieve gedragstherapie effectief zijn. Deze therapie richt zich op het denken en de invloed daarvan op gedrag. Daarnaast richt het zich op het gedrag zelf.

Naast therapie kunnen – in overleg met een arts of psychiater – medicijnen worden voorgeschreven, zoals bijvoorbeeld methylfenidaat (Ritalin). Methylfenidaat zorgt voor een grotere beschikbaarheid van dopamine in de hersenen. Veel wetenschappers zijn er van overtuigd dat een tekort van deze stof één van de belangrijke oorzaken van ADHD is. Door het tekort aan dopamine wordt gedrag te weinig geremd. Dat verklaart voor een groot deel de aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit. Het wordt echter af geraden medicatie te snel in te zetten.

Vind hier een psycholoog die gespecialiseerd is in aandachttekort en hyperactiviteit.

Hoe zit het precies met testen en hoe worden stoornissen beschreven in de DSM-5?

Een van de voorwaarden om in aanmerking te komen voor verzekerde zorg (zorg die valt onder de basisverzekering) is dat er een stoornis wordt vastgesteld. Alleen dan kan de zorg vergoed worden vanuit de basisverzekering. Alle psychiatrische stoornissen zijn verzameld in de DSM-5. De DSM-5 is het handboek voor de classificatie van psychische stoornissen.  

Een belangrijke kanttekening om bij de DSM-5 te maken is dat de stoornissen die hierin vermeld staan geen diagnoses zijn. De stoornis wordt beschreven aan de hand van een lijstje met symptomen. Voldoe je hieraan, dan 'heb' je deze stoornis. De stoornis of het label zegt alleen niets over hoe het komt dat je deze klachten ervaart. Het geeft geen verklaring.  

Voldoe jij aan de kenmerken van een stoornis? Dan is die stoornis dus niet de reden dat je klachten hebt, maar slechts een beschrijving van jouw klachten. Wat dan het doel is van het gebruik van de DSM? Het helpt om klachten in duidelijk afgebakende categorieën te kunnen plaatsen. Zo weten we met elkaar iets beter waar we over spreken en hoe we klachten willen behandelen. 

Wil jij meer lezen over de DSM-5 en hoe Psycholoog.nl hiermee omgaat? Klik dan hier.