Vijf verklaringsmodellen in psychotherapie: inzicht in hoe therapie werkt

Bij psychotherapie zit achter elke behandelmethode een verklaringsmodel over waarom klachten ontstaan en waarom ze in stand blijven. Door te begrijpen hoe een therapievorm in elkaar steekt, krijg je vaak meer grip op je eigen proces. Sommige therapieën leggen de focus op je gedachten, anderen juist op gevoelens, relaties of ervaringen uit je verleden. Hieronder leggen we vijf belangrijke verklaringsmodellen uit en geven we voorbeelden van hoe ze in de praktijk gebruikt worden.

1. Cognitieve gedragstherapie (CGT)

CGT richt zich op de verbanden tussen leren, denken, voelen en handelen. Volgens dit model blijven klachten vaak bestaan door oude of nieuwe leerervaringen, bewust of onbewust.

• Focus in therapie: beïnvloeden van aangeleerde patronen die problemen veroorzaken of in stand houden.
• Werkwijze: concrete doelen opstellen, oefeningen binnen en buiten de sessie uitvoeren, voortgang evalueren en bijstellen.
• Voorbeeld: iemand met sociale angst oefent stap voor stap in het aangaan van gesprekken en past daarbij negatieve gedachten over zichzelf aan.

2. Psychoanalytische / psychodynamische psychotherapie

Bij deze therapie draait het om wat je vaak niet direct merkt van jezelf: je gevoelens, gedachten en patronen die diep van binnen spelen. Vaak komen deze voort uit ervaringen in je jeugd of dingen die je toen gemist hebt. Door samen met de therapeut te ontdekken welke oude patronen je nu nog beïnvloeden, kun je beter begrijpen waarom je op bepaalde manieren reageert en hoe je daar anders mee om kunt gaan.

• Belangrijk in de sessies: de relatie met de therapeut helpt om onbewuste patronen zichtbaar te maken.
• Verschillende vormen van deze therapie: kan vooral ondersteunend zijn in het dagelijkse leven, meer inzichtgevend in vroegere patronen, kortdurend of langdurig.
• Voorbeeld: iemand die altijd faalangst voelt, onderzoekt samen met de therapeut hoe vroege ervaringen thuis dit patroon beïnvloeden.

3. Persoonsgerichte experiëntiële psychotherapie

Bij deze therapie staat jouw beleving centraal. Het gaat erom dat je beter contact maakt met je eigen gevoelens, gedachten en lichaamssignalen, en begrijpt hoe deze je gedrag en relaties beïnvloeden. Verandering ontstaat vooral door deze ervaringen te verkennen en te doorvoelen.

• Werkwijze: aandacht voor innerlijke gewaarwordingen, emoties en lichamelijke sensaties; reflectie op persoonlijke relaties.
• Rol van de therapeut: zij begeleidt je door het proces, stimuleert verdieping en zet eventueel oefeningen in om emoties en ervaringen beter te onderzoeken.
• Voorbeeld: iemand die onzeker is over zichzelf, verkent tijdens de sessie gevoelens van spanning of angst en ontdekt hoe die samenhangen met relaties op werk of thuis.

4. Systeemtherapie

Systeemtherapie bekijkt psychische klachten altijd in relatie tot de mensen om je heen. Problemen staan zelden op zichzelf; ze worden beïnvloed door en hebben invloed op familie, vrienden, werk of andere sociale netwerken. Door deze relaties en patronen te onderzoeken, krijg je inzicht in hoe je klachten ontstaan en welke veranderingen mogelijk zijn.

• Werkwijze: samen met de therapeut de invloed van je sociale omgeving onderzoeken, onderlinge reacties en rollen binnen relaties bekijken.
• Betrokkenen: belangrijke mensen uit je omgeving worden soms direct of indirect bij de therapie betrokken.
• Voorbeeld: een gezin met spanningen ontdekt samen hoe communicatiepatronen bijdragen aan problemen en oefent nieuwe manieren van omgaan met elkaar.

5. Groepspsychotherapie

In dit model worden klachten vaak gezien als gevolg van interpersoonlijke problemen en ervaringen in sociale relaties. De groep functioneert als een spiegel van de buitenwereld.

• Werkwijze: veilige groepsomgeving creëren, reflecties op interacties en emoties stimuleren.
• Voordeel: maladaptieve patronen worden zichtbaar en bespreekbaar in de groep.
• Voorbeeld: iemand merkt in de groep dat hij snel defensief reageert bij kritiek, leert dit patroon te herkennen en oefent nieuwe manieren van interactie.

Elk van de vijf verklaringsmodellen biedt een andere invalshoek om psychische klachten te begrijpen en aan te pakken. Of het nu gaat om het doorbreken van oude leerpatronen, het onderzoeken van onbewuste emoties, het verdiepen van persoonlijke beleving, het verkennen van relaties in een systeem, of het leren in een groep: er is altijd een therapievorm die bij jou past

Bij Psycholoog.nl kan ons aanmeldteam met je meedenken over de best passende aanpak. Neem contact op met ons aanmeldteam of plan een gratis adviesgesprek in!